Η αμοιβαία καχυποψία ανάμεσα στις ΗΠΑ και την Κίνα βαθαίνει επικίνδυνα, καθώς οι δύο μεγαλύτερες οικονομίες του πλανήτη εισέρχονται σε νέο κύκλο εμπορικών αντιποίνων και γεωοικονομικής αντιπαράθεσης. Το τελευταίο κύμα μέτρων, που εκδηλώθηκε αμέσως μετά τη λήξη της «Golden Week» στο Πεκίνο, σηματοδοτεί μια δραματική επιδείνωση των σχέσεων και καταδεικνύει την απουσία στοιχειώδους εμπιστοσύνης μεταξύ των δύο πλευρών.
Μέσα σε δύο ημέρες, η Κίνα ανακοίνωσε ένα νέο πλαίσιο περιορισμών στις εξαγωγές σπάνιων γαιών, στρατηγικών πρώτων υλών απαραίτητων για την τεχνολογία και την άμυνα, επέκτεινε τη μαύρη λίστα εταιρειών με αμερικανική σύνδεση και εισήγαγε νέες χρεώσεις για πλοία που καταπλέουν σε κινεζικά λιμάνια. Σε απάντηση, ο Αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ απείλησε με επιβολή νέων δασμών 100% σε κινεζικά προϊόντα, κατηγορώντας το Πεκίνο ότι «χειραγωγεί την αγορά» και «εργαλειοποιεί τις πρώτες ύλες».
Η Κίνα, από την πλευρά της, υπερασπίστηκε τα μέτρα ως «νόμιμα» και «αναγκαία» για την προστασία των εθνικών συμφερόντων της, προειδοποιώντας για «ανεξέλεγκτη κλιμάκωση» αν η Ουάσιγκτον επιμείνει σε νέους εμπορικούς φραγμούς.
Στο επίκεντρο της σύγκρουσης βρίσκεται η διευρυνόμενη μάχη για τον έλεγχο κρίσιμων αλυσίδων παραγωγής.
Η απόφαση του Πεκίνου να περιορίσει την εξαγωγή σπάνιων γαιών θεωρείται απάντηση στους νέους αμερικανικούς περιορισμούς στις εξαγωγές τεχνολογίας αιχμής, που επεκτάθηκαν πρόσφατα ώστε να περιλαμβάνουν και θυγατρικές εταιρειών οι οποίες ελέγχονται κατά πλειοψηφία από κινεζικά συμφέροντα.
Το Πεκίνο εκλαμβάνει την αμερικανική κίνηση ως μέρος μιας ευρύτερης στρατηγικής οικονομικού αποκλεισμού, ενώ η Ουάσιγκτον θεωρεί τους κινεζικούς περιορισμούς διαπραγματευτικό μοχλό πίεσης ενόψει μιας πιθανής συνάντησης των δύο προέδρων.
Η νέα κινεζική ρύθμιση προβλέπει ότι εταιρείες που εξάγουν προϊόντα τα οποία περιέχουν σπάνιες γαίες κινεζικής προέλευσης αξίας άνω του 0,1% της συνολικής τιμής τους, θα χρειάζονται πλέον άδεια από το υπουργείο Εμπορίου. Το μέτρο ενδέχεται να επηρεάσει κολοσσούς όπως η Nvidia, η TSMC και η Intel, οι οποίοι βασίζονται σε κινεζικά υλικά για την παραγωγή προηγμένων μικροτσίπ.
Οι αμοιβαίες ανακοινώσεις προκάλεσαν αναταράξεις στις αγορές, με τις κινεζικές μετοχές να υποχωρούν τη Δευτέρα, ακολουθώντας τη διόρθωση της Wall Street. Παρότι τα προθεσμιακά συμβόλαια των αμερικανικών δεικτών ανέκαμψαν με την ελπίδα ότι θα αναζητηθεί προσωρινή συμφωνία, η ευρύτερη αίσθηση είναι ότι η εμπιστοσύνη ανάμεσα στις δύο δυνάμεις έχει πλέον χαθεί.
Αναλυτές εκτιμούν ότι η αντιπαράθεση δεν περιορίζεται σε δασμούς ή τεχνικούς κανόνες, αλλά αντικατοπτρίζει μια βαθύτερη γεωπολιτική ρήξη. Το Πεκίνο αντιλαμβάνεται τις αμερικανικές πιέσεις ως στρατηγική ανάσχεσης της ανόδου του, ενώ η Ουάσιγκτον βλέπει την Κίνα ως έναν ανταγωνιστή που επιδιώκει να μετατρέψει την τεχνολογική εξάρτηση της Δύσης σε μοχλό πολιτικής ισχύος.
Παρά τη ρητορική ένταση, τα χρονικά περιθώρια των νέων μέτρων αφήνουν ένα στενό «παράθυρο» διαλόγου: οι αμερικανικοί δασμοί αναμένεται να τεθούν σε ισχύ την 1η Νοεμβρίου, ενώ οι κινεζικοί περιορισμοί στις σπάνιες γαίες θα εφαρμοστούν έναν μήνα αργότερα, την 1η Δεκεμβρίου. Οι δύο πλευρές συνεχίζουν τις διαπραγματεύσεις ενόψει της συνόδου κορυφής APEC στη Νότια Κορέα στα τέλη Οκτωβρίου, όπου Τραμπ και Σι Τζινπίνγκ αναμένεται να συναντηθούν.
Ωστόσο, ακόμα κι αν υπάρξει προσωρινή εκτόνωση, η αμοιβαία δυσπιστία φαίνεται βαθιά ριζωμένη. Η εποχή των «ανταγωνιστικών αλλά συνεργατικών» σχέσεων ΗΠΑ–Κίνας μοιάζει να έχει παρέλθει, αφήνοντας στη θέση της μια ψυχροπολεμικού τύπου αντιπαράθεση που απειλεί να αναδιαμορφώσει το παγκόσμιο εμπόριο και τις τεχνολογικές ισορροπίες της επόμενης δεκαετίας.
