Ένα πανίσχυρο, αλλά αχρησιμοποίητο μέχρι σήμερα, εργαλείο διαθέτει -και εξετάζει την προοπτική να χρησιμοποιήσει- η Ευρωπαϊκή Ένωση απέναντι στους επαπειλούμενους δασμούς 30% της κυβέρνησης Τραμπ στις ευρωπαϊκές εισαγωγές μετά την "προθεσμία της 1ης Αυγούστου". Ο λόγος για το «Μέσο κατά του Οικονομικού Εξαναγκασμού» (Anti-Coercion Instrument – ACI).
Το ACI, που περιγράφεται ήδη ως «πυρηνική επιλογή» ή «εμπορική βαλλίστρα» της ΕΕ, δημιουργήθηκε το 2023 ακριβώς για τέτοιες κρίσεις – και ενδέχεται σύντομα να χρησιμοποιηθεί για πρώτη φορά.
Το ACI έχει σχεδιαστεί για να λειτουργεί αποτρεπτικά απέναντι σε κρατικές πρακτικές που επιχειρούν να ασκήσουν πολιτική πίεση μέσω του εμπορίου. Αν τρίτες χώρες υιοθετήσουν τέτοιες «εξαναγκαστικές» τακτικές σε βάρος της ΕΕ, το μέσο επιτρέπει κλιμακωτές απαντήσεις, από διαπραγματεύσεις μέχρι εμπορικές κυρώσεις.
Οι προβλεπόμενες κυρώσεις περιλαμβάνουν:
- Αντίμετρα δασμών σε αμερικανικά προϊόντα
- Περιορισμούς στις εξαγωγές και εισαγωγές
- Αποκλεισμό από δημόσιες συμβάσεις
- Περιορισμούς στις επενδύσεις και στα δικαιώματα διανοητικής ιδιοκτησίας
- Ειδικές κυρώσεις σε τομείς όπου οι ΗΠΑ έχουν εμπορικό πλεόνασμα, όπως οι ψηφιακές υπηρεσίες (Amazon, Microsoft, Netflix, Uber)
Σύμφωνα με την Κομισιόν, κάθε απάντηση πρέπει να είναι αναλογική, στοχευμένη και προσωρινή, με στόχο πάντα την παύση του εξαναγκασμού.
Εμπορικός εκβιασμός ή διαπραγματευτικό χαρτί;
Η Ουάσινγκτον έχει ανακοινώσει πως αν δεν υπάρξει εμπορική συμφωνία έως την 1η Αυγούστου, θα ενεργοποιηθεί ο δασμός 30% σε ευρωπαϊκά προϊόντα, χωρίς δυνατότητα αναβολής. Παρ’ όλα αυτά, Αμερικανοί αξιωματούχοι διαβεβαιώνουν πως οι διαπραγματεύσεις μπορούν να συνεχιστούν και μετά τη συγκεκριμένη ημερομηνία.
Η ΕΕ επιδιώκει συμφωνία για βασικό δασμολογικό συντελεστή 10%, με εξαιρέσεις και ποσοστώσεις που θα προστατεύουν στρατηγικούς κλάδους, όπως η αυτοκινητοβιομηχανία, η αγροτική παραγωγή, τα μηχανήματα και η αεροδιαστημική βιομηχανία.
«Οι Βρυξέλλες μπορεί να αντέξουν έναν δασμό 10% με εξαιρέσεις. Όμως αν ο τελικός συντελεστής ξεπεράσει το 15%, θα δούμε ευρωπαϊκή αντίδραση», σημειώνουν αναλυτές της Eurasia Group.
Στήριξη από τη Γαλλία και τη Γερμανία
Σύμφωνα με διπλωματικές πηγές του Reuters, η Γερμανία, η Γαλλία και άλλες χώρες-μέλη στηρίζουν τη χρήση του ACI ως ύστατο μέσο αποτροπής, εφόσον αποτύχουν οι διαπραγματεύσεις με τις ΗΠΑ. Το μέσο, ωστόσο, απαιτεί σύνθετες διαδικασίες: αρχικά η Κομισιόν πρέπει να διερευνήσει την καταγγελία και έπειτα να λάβει έγκριση από ειδική πλειοψηφία (15 από τα 27 κράτη-μέλη) προκειμένου να ενεργοποιήσει τα αντίμετρα.
Η Κομισιόν υπογραμμίζει πως ο διάλογος είναι το πρώτο στάδιο, όμως διατηρεί το δικαίωμα αποφασιστικής απάντησης, εάν η πίεση συνεχιστεί.
Η συνολική αξία του διατλαντικού εμπορίου ανήλθε σε 1,68 τρισ. ευρώ το 2024, σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο. Αν και η ΕΕ διατηρεί πλεόνασμα στο εμπόριο αγαθών, παρουσιάζει έλλειμμα στις υπηρεσίες, κυρίως λόγω των ισχυρών αμερικανικών εταιρειών ψηφιακής τεχνολογίας.
Ο πρόεδρος Τραμπ, επανειλημμένα, έχει κατηγορήσει την ΕΕ για «άδικες εμπορικές πρακτικές», επικαλούμενος το συνολικό πλεόνασμα της Ευρώπης έναντι των ΗΠΑ.
Ύστατο καταφύγιο
Η ΕΕ εμφανίζεται έτοιμη να χρησιμοποιήσει το ACI ως τελευταία λύση, αν οι δασμοί υλοποιηθούν χωρίς συμφωνία. Οι ειδικοί εκτιμούν ότι η απειλή και μόνο της χρήσης του μπορεί να λειτουργήσει ως διαπραγματευτικός μοχλός πίεσης προς την κυβέρνηση Τραμπ.
Όπως σημειώνουν οι αναλυτές της Eurasia Group:
«Αν ο εμπορικός πόλεμος φτάσει σε επίπεδο 10%, τότε οι Βρυξέλλες είναι πιθανό να ενεργοποιήσουν το ACI, με αντίμετρα που θα πλήξουν όχι μόνο προϊόντα, αλλά και αμερικανικές υπηρεσίες και επενδύσεις στην ΕΕ».
Μένει να δούμε αν τελικά η Ε.Ε θα πατήσει τη σκανδάλη της «εμπορικής βαλλίστρας» της.
