Η 17η Ιουνίου είναι αφιερωμένη στην Καταπολέμηση της Ερημοποίησης και της Ξηρασίας, δύο «εφιάλτες» που απειλούν άμεσα τον πλανήτη.
Η εκτελεστική Γραμματεία της Σύμβασης για την Καταπολέμηση της Ερημοποίησης του ΟΗΕ (UNCCD) εκτιμά ότι η ανθρωπότητα βρίσκεται σε σταυροδρόμι σε ό,τι αφορά το κρίσιμο ζήτημα της διαχείρισης της ξηρασίας και πρέπει να επιταχυνθεί η λήψη μέτρων για το μετριασμό των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής (ΚΑ) χρησιμοποιώντας κάθε διαθέσιμο/δυνητικόεργαλείο.Η UNCCD στη νέα της Έκθεση για την καταπολέμηση της ξηρασίας, παρουσιάζει μέσα από την παράθεση ενδεικτικών αριθμών που βασίζονται στις πρόσφατες επιστημονικές έρευνες την εφιαλτική σημερινή κατάσταση και ζητά να αναληφθεί ουσιαστική παγκόσμια δέσμευση για την αντιμετώπιση της ξηρασίας ως κορυφαία προτεραιότητα .
* Άρθρο στο Ινστιτούτο Εναλλακτικών Πολιτικών ΕΝΑ από τονΧρίστοΤσαντήλα, Γεωπόνο, Δρ. Εδαφολογίας, πρ. Διευθυντή του Ινστιτούτου Βιομηχανικών & Κτηνοτροφικών Φυτών του Ελληνικού Γεωργικού Οργανισμού (ΕΛΓΟ) ΔΗΜΗΤΡΑ – επιστημονικό συνεργάτη ΕΝΑ
Ξηρασία: δεδομένα και προβλέψεις
Σταχυολογώντας την έκθεση αναφέρονται ενδεικτικά:
• Από το 1900 έως το 2022 λόγω της ξηρασίας έχασαν τη ζωή τους 10 εκατ. άνθρωποι, οι 650.000 από τους οποίους τα τελευταία 50 χρόνια, με το 90% να προέρχεται από τις αναπτυσσόμενες χώρες. Μέχρι το 2040, υπολογίζεται ότι 160 εκατ. παιδιά θα μπουν σε σοβαρό κίνδυνο λόγω της ξηρασίας. Η οικονομική ζημία στο διάστημα αυτό ανήλθε σε εκατοντάδες δισεκατομμύρια δολάρια.
• Από το 2000 έως το 2019, 1.5 περίπου δισ. άνθρωποι επηρεάστηκαν σημαντικά από την ξηρασία. Η ξηρασία θεωρείται ο δεύτερος μεγαλύτερος κίνδυνος μετά τις πλημμύρες. Κάθε χρόνο χάνονται λόγω της ξηρασίας περίπου 12 εκατ. εκτάρια καλλιεργήσιμης γης.
• Λόγω της ξηρασίας, η Γη μετατρέπεται από «αποθήκη» εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου σε πηγή εκπομπών τους, όταν η ικανότητα απορρόφησής τους ανέρχεται μόλις στο 1/3 περίπου των συνολικών σημερινών εκπομπών. Η ξηρασία επιφέρει πολύ μεγάλη μείωση της βιοποικιλότητας. Στις μεγάλες πυρκαγιές στην Αυστραλία τα έτη 2019 και 2020,που οφείλονταν κυρίως στη ξηρασία, θανατώθηκαν 3 δισ. ζώα.Η φωτοσύνθεση των οικοσυστημάτων της Ευρώπης μειώθηκε κατά 30% κατά την ξηρασία του 2003, γεγονός που οδήγησε σε αύξηση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα κατά 0.5 γιγατόνους.
Η Έκθεση παρουσιάζει επίσης μια σειρά από προβλέψεις σχετικά με την επίδραση της κλιματικής αλλαγής στην ξηρασία και τις επιπτώσεις αυτής στις ανθρώπινες δραστηριότητες:
• Η Παγκόσμια Τράπεζα εκτιμά ότι μέχρι το 2050 216 εκατ. άνθρωποι θα μεταναστεύσουν λόγω της ξηρασίας και της αύξησης της στάθμης της θάλασσας.
• Εάν η αύξηση της μέσης θερμοκρασίας της ατμόσφαιρας φθάσει τους 3 oC μέχρι το 2100, οι απώλειες λόγω της ξηρασίας θα πενταπλασιασθούν σε σχέση με σήμερα με τις μεγαλύτερες συνέπειες να καταγράφονται στις Μεσογειακές χώρες, στις οποίες ανήκει και η Ελλάδα.
• Στην Ευρώπη και την Αγγλία οι απώλειες λόγω της ξηρασίας υπολογίζονται σε 9 δισεκατομμύρια ετησίως και προβλέπεται να αυξηθούν σε 65 δισ. ευρώ, εάν δεν αντιμετωπισθούν οι συνέπειες της κλιματικής αλλαγής.
• Το φαινόμενο της ξηρασίαςκαι οι επιδράσεις του έχουν κινητοποιήσει τα κράτη. Σε όλες τις χώρες του κόσμουλαμβάνονται με μεγαλύτερη ή μικρότερη έκταση μέτρα που στοχεύουν βασικά στην ορθή διαχείριση του νερού και της γης,στην πρόβλεψη των μετεωρολογικών φαινομένων, σε παρεμβάσεις για την ξηρασία, στην αναπλήρωση της στάθμης των υπόγειων υδροφορέων, στην αποκατάσταση της γης, στην εκπαίδευση του γεωργικού πληθυσμού σε θέματα διαχείρισης εδάφους και των νερών. Η ορθολογική διαχείριση της γης και του νερού εκτιμάται ότι θα αποδώσει περίπου 1.4 τρισ. δολάρια παγκοσμίως.
Τα παραπάνω φαίνονται αρκετά για να καταδείξουν τη σημασία και τους κινδύνους που διατρέχει η ανθρωπότητα από την ξηρασία και την επερχόμενη ερημοποίηση. Κινδύνους που συνιστούν άμεσες απειλές για τη διαβίωση στον πλανήτη και ιδιαίτερα για τη ζωή των πιο ευάλωτων πληθυσμών, για τη διατροφική επάρκεια, αλλά και τη δημοκρατία καθώς απειλείται η επαρκής και προσιτή οικονομικά πρόσβαση σε ένα βασικό αγαθό όπως το νερό, για τη βιώσιμη και δίκαιη ανάπτυξη και για τη συνολικότερη γεωπολιτική σταθερότητα λόγω του φαινομένου των κλιματικών μεταναστών που ενδέχεται να είναι πολλαπλάσιας έντασης σε σύγκριση με τις μεταναστευτικές ροές των τελευταίων χρόνων.
Η Ελλάδα μπροστά στην απειλή της ξηρασίας: υφιστάμενη κατάσταση και προκλήσεις
Η Ελλάδα αν και συμμετέχει στη Σύμβαση για την Καταπολέμηση της Ερημοποίησης του ΟΗΕ, δε φαίνεται να τηρεί τις δεσμεύσεις που ανέλαβε μέσω αυτής. Έτσι, αν και για την παρακολούθηση της εφαρμογής της σύμβασης ορίστηκε Εθνική Επιτροπή από το 2001, η οποία συνέταξε έγκαιρα Εθνικό Σχέδιο για την Καταπολέμηση της Ερημοποίησης, ύστερα από πολύ σοβαρή ανάλυση του φαινομένου της ερημοποίησης στην Ελλάδα μεπροτάσεις μέτρων για την αντιμετώπισή του, η πρωτοβουλία αυτή σταδιακά εγκαταλείφθηκε και η Επιτροπή καταργήθηκε. Ύστερα από πολλές πιέσεις, η Επιτροπή αυτή επανασυστάθηκε το 2020 με επικοινωνιακό θόρυβο, αλλά μέχρι σήμερα (και ενώ έχει ήδη λήξει η θητεία της τυπικά) δεν έχει ακόμα παραδώσει το πόρισμά της.
Και το πιο εντυπωσιακό: η Ελλάδα ενώ συμμετέχει στη Σύμβαση για την Καταπολέμηση της Ερημοποίησης του ΟΗΕ, περισσότερα από 20 χρόνια μετά, δε φρόντισε καν να καταβάλλει τις ετήσιες συνδρομές της (25.000 ευρώ/έτος) και δε συμμετέχει σε καμία από τις σχετικές δραστηριότητες, όπως για παράδειγμα στην τελευταία Συνέλευση COP15 που έγινε το διάστημα μεταξύ 9 και 20 Μαΐου 2022 στην Abidjanτης Ακτής του Ελεφαντοστού. Η ανησυχητική αυτή αδιαφορία σχετικά με το μείζον ζήτημα της ξηρασίας απειλεί συνεπώς άμεσα την ανθεκτικότητα της οικονομίας και κοινωνίας και ακυρώνει κάθε σοβαρή προσπάθεια ανάπτυξης ενός βιώσιμου παραγωγικού μοντέλου σε εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο.
