Πρωτοφανής είναι η ρευστότητα με αρνητικά επιτόκια που κατευθύνεται από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα στις ελληνικές τράπεζες, προσφέροντας ισχυρή στήριξη στην κερδοφορία τους, αλλά με αμφίβολα αποτελέσματα ως προς την επίτευξη του βασικού στόχου, δηλαδή την ενίσχυση των επιχειρήσεων με νέα δάνεια για να ξεπερασθεί η κρίση της πανδημίας.
Σύμφωνα με τα στοιχεία που δημοσιεύονται στην τελευταία συνοπτική λογιστική κατάσταση της Τράπεζας της Ελλάδος, για τον μήνα Ιούλιο, οι ελληνικές τράπεζες είχαν λάβει στο τέλος του μήνα δανεισμό από την ΕΚΤ ύψους 46,9 δισ. ευρώ με αρνητικό επιτόκιο, δηλαδή η κεντρική τράπεζα τις πλήρωνε για να τις δανείζει ένα ποσό που αντιστοιχεί σε περισσότερο από το ένα τέταρτο του ΑΕΠ της χώρας.
Τα ποσά που λαμβάνουν οι τράπεζες από το πρόγραμμα πιο μακροπρόθεσμης αναχρηματοδότησης που δημιουργήθηκε ειδικά για την περίοδο της πανδημίας (PELTRO) έχουν αυξηθεί θεαματικά από τον Απρίλιο του 2020. Στην εκκίνηση του προγράμματος έφθαναν τα 21,5 δισ. ευρώ, τον Ιανουάριο 2021 είχαν αυξηθεί στα 41,2 δισ. ευρώ και, όπως προαναφέρθηκε, τον Ιούλιο είχαν ανέλθει στα 46,9 δισ.ευρώ. Το «ταβάνι» που έχει θέσει η ΕΚΤ για το δανεισμό μέσω αυτού του προγράμματος είναι 55% του συνολικού υπολοίπου δανείων κάθε τράπεζας.
Το πρόγραμμα PELTRO έχει πλέον καθοριστική σημασία στη διαμόρφωση των οικονομικών αποτελεσμάτων των ελληνικών τραπεζών, που δεν έχουν πολλές άλλες πηγές εσόδων και κερδοφορίας. Είναι χαρακτηριστικό αυτό που επισήμανε η Bank of America σε ανάλυσή της για τα οικονομικά αποτελέσματα 6μήνου 2021 της Τράπεζας Πειραιώς: τα καθαρά έσοδα της τράπεζας από τόκους αυξήθηκαν από το πρώτο στο δεύτερο τρίμηνου του έτους από 366 σε 407 εκατ. ευρώ, δηλαδή κατά 41 εκατ. ευρώ. Αυτή η αύξηση δεν θα υπήρχε χωρίς τα έσοδα από το πρόγραμμα PELTRO, που φθάνουν στα 47 εκατ. ευρώ το τρίμηνο, όπως υπολογίζει η BofA για την Πειραιώς.
Όμως, στην Τράπεζα της Ελλάδος επικρατεί έντονος προβληματισμός για το γεγονός ότι οι τράπεζες λαμβάνουν τεράστια ενίσχυση ρευστότητας, αλλά μόνο ένα μικρό μέρος αυτής κατευθύνεται στην πραγματική οικονομία. Όπως δήλωσε πρόσφατα ο Γιάννης Στουρνάρας:
«Το Ευρωσύστημα, δηλαδή η ΕΚΤ και οι εθνικές κεντρικές τράπεζες, έχουν επιδοτούμενα προγράμματα ενίσχυσης προς τις τράπεζες για να μπορούν να δανείσουν την ιδιωτική οικονομία. Από αυτά τα προγράμματα οι ελληνικές τράπεζες έχουν απορροφήσει σήμερα 47 δισεκατομμύρια ευρώ με αρνητικά επιτόκια από -1% έως - 0,5%, δηλαδή επιδοτούνται οι τράπεζες για να δανειοδοτηθούν. Αυτό συμβαίνει για πρώτη φορά.
Πέραν αυτού έχουμε και μια πολύ μεγάλη αύξηση των αποταμιεύσεων, που εν μέρει προέρχεται από αναβληθείσα κατανάλωση λόγω της κρίσης και από την άλλη πλευρά οφείλεται σε λόγους πρόνοιας για το μέλλον. Όταν έρχεται μία πανδημία, ο άλλος γίνεται πιο προσεκτικός. Επομένως έχουμε μια πάρα πολύ μεγάλη αύξηση της ρευστότητας για τις ελληνικές τράπεζες.
Δεν μπορώ να πω ότι είμαι ικανοποιημένος, όταν οι τράπεζες έχουν διοχετεύσει στον καθαρά ιδιωτικό τομέα της οικονομίας, στον μη χρηματοπιστωτικό, γύρω στα 5 δισεκατομμύρια φέτος, ενώ έχουν πάρει 47 δισ. συν την αύξηση των καταθέσεων. Τα υπόλοιπα είναι σε ομόλογα του ελληνικού Δημοσίου και κατατεθειμένα ξανά στην κεντρική τράπεζα. Θα ήθελα το κομμάτι, το οποίο πηγαίνει στις επιχειρήσεις και δη στις μικρομεσαίες, να αυξηθεί.
Τώρα, θα μου πείτε, αυτό εύκολα λέγεται, δυσκολότερα γίνεται. Οι τράπεζες απαντούν ότι δεν είναι τραπεζικά επιλέξιμες οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Πρέπει να δούμε το λόγο και να βοηθήσουμε τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις, διότι είναι περισσότερες από 700.000. Και η συνολική απασχόληση σε αυτές είναι 2 εκατομμύρια. Δεν μπορούμε να αγνοήσουμε το κομμάτι αυτό».
