Μια απόφαση ιστορικής σημασίας του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου για τα στεγαστικά δάνεια με ρήτρα ελβετικού φράγκου αναμένεται ως το τέλος του μήνα. Αν δικαιωθούν οι δανειολήπτες της Πολωνίας, όπως έχει εισηγηθεί ο εισαγγελέας του Δικαστηρίου, το κόστος για πολωνικές τράπεζες εκτιμάται ότι θα είναι τετραπλάσιο της ετήσιας κερδοφορίας τους!
Η αναμενόμενη απόφαση φέρνει ελπίδες δικαίωσης και στους δανειολήπτες άλλων χωρών της Ευρώπης, που δανείσθηκαν σε ευρώ ή τοπικό νόμισμα με ρήτρα ελβετικού φράγκου, όπως και χιλιάδες δανειολήπτες της Ελλάδας.
Για τους Έλληνες δανειολήπτες, όμως, όπως εξηγούν νομικοί στο Σin, η απόφαση δεν θα έχει την ίδια νομική αξία, καθώς:
- Στην πολωνική υπόθεση που εξέτασε το Ευρωδικαστήριο, το ερώτημα ήταν τι γίνεται εάν κριθεί άκυρος, ως καταχρηστικός, ένας όρος της δανειακής σύμβασης. Δηλαδή, ο όρος που υποχρεώνει το δανειολήπτη να πληρώνει τις δόσεις του σε τοπικό νόμισμα (πολωνικό σλότι στην προκειμένη περίπτωση), με βάση την τρέχουσα ισοτιμία του νομίσματος με το ελβετικό φράγκο. Ο εισαγγελέας του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου εισηγήθηκε ότι, εάν ακυρωθεί αυτός ο όρος, δεν είναι απαραίτητο να ακυρωθεί στο σύνολό της η δανειακή σύμβαση, αλλά μπορεί να συνεχίσει να ισχύει, χωρίς τον ακυρωμένο όρο. Αυτό σημαίνει ότι το δάνειο θα πρέπει να μετατραπεί σε τοπικό νόμισμα με βάση το αρχικό ποσό που εκταμιεύθηκε (πριν αυτό «φουσκώσει» από την ανατίμηση του ελβετικού φράγκου), ενώ το επιτόκιο δανεισμού θα συνεχίσει να είναι το χαμηλό επιτόκιο του ελβετικού φράγκου. Τα ποσά που έχουν πληρώσει οι δανειολήπτες παραπάνω, λόγω της αυξημένης ισοτιμίας, θα πρέπει να τους επιστραφούν από τις τράπεζες!
- Όμως, με βάση τη νομολογία των ελληνικών δικαστηρίων και, ειδικότερα, την τελευταία απόφαση του Αρείου Πάγου, που ήταν δυσμενέστατη για τους δανειολήπτες, το πιθανό δεδικασμένο του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου για την υπόθεση στην Πολωνία δεν μπορεί να έχει εφαρμογή. Όπως λένε νομικοί, αυτό συμβαίνει επειδή ο Άρειος Πάγος έκρινε ότι ο όρος για την πληρωμή των δανείων με βάση την ισοτιμία του ελβετικού φράγκου δεν μπορεί να ελεγχθεί για ενδεχόμενη καταχρηστικότητα. Ως γνωστόν, η Πλήρης Ολομέλεια του Αρείου Πάγου, με την απόφαση 4/2019, απέρριψε την αίτηση ανάιρεσης δανειολήπτριας σε ελβετικό φράγκο, κρίνοντας, μεταξύ άλλων, ότι ο όρος για την αποπληρωμή βάση την τρέχουσα ισοτιμία είναι δηλωτικός όρος και, ως εκ τούτου, δεν υπόκειται σε έλεγχο καταχρηστικότητας. Έτσι, δεδομένου ότι με βάση αυτή την απόφαση δεν δύναται να ελεγχθεί για καταχρηστικότητα ο όρος και να ακυρωθεί, το συμπέρασμα είναι ότι δεν θα έχει αξία για τους δανειολήπτες μια απόφαση του Ευρωδικαστηρίου, που θα ορίζει τι γίνεται σε περίπτωση ακύρωσης του όρου.
Ο Α. Πάγος και το Ευρωδικαστήριο
Πρέπει να σημειωθεί ότι το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο έρχεται σε πλήρη αντίθεση με το σκεπτικό αυτής της απόφασης του Αρείου Πάγου. Όπως έχει τονίσει σε άρθρο του ο Δημήτρης Σπυράκος, πρόεδρος της Ένωσης Δικαίου Προστασίας Καταναλωτή, πρώην γ.γ. του υπουργείου Οικονομίας και εκ των βασικών συντακτών του νόμου Κατσέλη, «σήμερα κανείς δεν αμφισβητεί ότι οι δανειολήπτες έχουν ανάγκη την πληροφόρηση και διαφώτιση σχετικά με τους κινδύνους, ώστε να λάβουν κατά τρόπο υπεύθυνο την απόφαση επιλογής ενός δανείου σε συνάλλαγμα.
Την ανάγκη αυτή έχουν επιβεβαιώσει πλήθος κανονιστικών κειμένων της ίδιας της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Κυρίως, όμως, την έχει επιβεβαιώσει το ίδιο το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το οποίο, με αφορμή την εξέταση, υπό το πρίσμα της ενωσιακής νομοθεσίας, ρητρών συμβάσεων χορήγησης δανείων σε ελβετικό φράγκο σε άλλες χώρες, την ίδια μάλιστα εποχή (2006-2008), επεσήμανε ότι «τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα πρέπει να παρέχουν στους δανειολήπτες επαρκή πληροφόρηση ώστε αυτοί να είναι σε θέση να λαμβάνουν συνετές και εμπεριστατωμένες αποφάσεις.
Η πληροφόρηση πρέπει να περιλαμβάνει κατ’ ελάχιστον τις επιπτώσεις που θα είχε στις δόσεις του δανείου μία σοβαρή υποτίμηση του νόμιμου χρήματος του κράτους-μέλους της κατοικίας του δανειολήπτη και τυχόν αύξηση του επιτοκίου του ξένου νομίσματος.
Το θέμα της διαφάνειας, της απαίτησης της παραπάνω πληροφόρησης και διαφώτισης δεν μπορεί να τεθεί, κατά τον Άρειο Πάγο, στο πλαίσιο ελέγχου του κύρους τέτοιας ρήτρας. Το παράδοξο βέβαια είναι ότι το ίδιο ίσχυε και για τις άλλες χώρες, ωστόσο ο εν λόγω έλεγχος πραγματοποιήθηκε, δίχως να αναδειχθεί ως πρόβλημα από το Δικαστήριο της Ε.Ε.».
Τελευταία ελπίδα;
Η τελευταία, ίσως, ελπίδα των 70.000 Ελλήνων δανειοληπτών είναι η συζήτηση στον Άρειο Πάγο της αίτησης αναίρεσης που έχουν ασκήσει οι δανειολήπτες κατά της δευτεροβάθμιας απόφασης επί συλλογικής αγωγής. Η απόφαση αυτή ήταν εξίσου δυσμενής με την τελευταία απόφαση της Ολομέλειας του Αρείου Πάγου, καθώς κρίθηκε ότι ο όρος για τη συναλλαγματική ισοτιμία είναι δηλωτικός και, ως εκ τούτου, δεν μπορεί να ελεγχθεί για καταχρηστικότητα.
Ο Σύνδεσμος Δανειοληπτών Ελβετικού Φράγκου (ΣΥ.ΔΑΝ.Ε.Φ.) έχει υποβάλει στον Άρειο Πάγο έγγραφο αίτημα, ζητώντας να απευθύνει το δικαστήριο προδικαστικό ερώτημα στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο με έξι διαφορετικά σκέλη. Αν υποβληθεί το προδικαστικό ερώτημα, ίσως η υπόθεση να πάρει διαφορετική τροπή...
Το πλήγμα στις τράπεζες της Πολωνίας
Για την Πολωνία, πάντως, η απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου, εφόσον δικαιώσει πράγματι τους δανειολήπτες, θα είναι μια «βόμβα» στο τραπεζικό σύστημα και ο πολιτικός της αντίκτυπος θα φθάσει, όπως εκτιμούν αναλυτές, να επηρεάσει ακόμη και τις εκλογές του Οκτωβρίου στη χώρα.
Σύμφωνα με υπολογισμούς που έχει κάνει ένωση των πολωνικών τραπεζών, το πλήγμα για τις τράπεζες εκτιμάται σε τουλάχιστον 60 δισ. σλότι, δηλαδή σχεδόν 14 δισ. ευρώ, ποσό που αντιστοιχεί στην κερδοφορία τους για τέσσερα χρόνια. Πολλοί φοβούνται ότι το πολωνικό τραπεζικό σύστημα θα βυθισθεί σε κρίση.
Σύμφωνα με στοιχεία που δημοσίευσε η S&P Global, η έκθεση των τραπεζών στα δάνεια με ρήτρα ελβετικού φράγκου είναι πολύ μεγάλη, ως ποσοστό των συνολικών χαρτοφυλακίων τους. Στην περίπτωση, μάλιστα, της γνωστής και από τις παλαιές δραστηριότητές της στην Ελλάδα, πορτογαλικής τράπεζας, Bank Millenium, τα δάνεια με ρήτρα ελβετικού αντιστοιχούν σε ποσοστό σχεδόν 20% των συνολικών χορηγήσεων.
Η έκθεση σε δάνεια με ρήτρα ελβετικού φράγκου
*Δάνεια με ρήτρα ελβετικού φράγκου ως ποσοστό % του συνολικού χαρτοφυλακίου.
Πηγή: S&P Global Market Intelligence
