Το τέλος του προγράμματος προσαρμογής δεν συνιστά αποδέσμευση από υποχρεώσεις που έχουν αναλάβει έναντι των Ευρωπαίων εταίρων και του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (ΔΝΤ) οι ελληνικές αρχές, ειδικά όσο η πιστοληπτική ικανότητα της χώρας παραμένει ακόμη ιδιαίτερα χαμηλή, σημειώνει η Τράπεζα της Ελλάδας.
«Οι υποχρεώσεις παραμένουν και πρέπει να τηρηθούν. Εκείνο που θα αλλάξει είναι το εποπτικό πλαίσιο, το οποίο θα ανταποκρίνεται στους γενικούς όρους και κανονισμούς εποπτείας που ισχύουν στην Ευρωπαϊκή Ένωση», αναφέρει χαρακτηριστικά.
Όπως γράφει στην Ενδιάμεση Εκθεση για την Οικονομία, η συγκεκριμένη εποπτεία που θα εφαρμοστεί στην Ελλάδα μπορεί να είναι απλή ή ενισχυμένη, ανάλογα με τις εξελίξεις. Συγκεκριμένα, ο Κανονισμός 472/2013 της ΕΕ προβλέπει κατ’ αρχάς αυτόματη άσκηση “Εποπτείας μετά το Πρόγραμμα” επί του κράτους-μέλους, μέχρι να αποπληρώσει το 75% των δανείων που έχει λάβει από άλλα κράτη-μέλη της ευρωζώνης, το Ευρωπαϊκό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (ΕΤΧΣ/EFSF) και τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας (ΕΜΣ/ESM).
Το άρθρο 14 αναφέρεται σε «απλή εποπτεία», το ακριβές περιεχόμενο της οποίας δεν διευκρινίζεται πλήρως. Σε κάθε περίπτωση, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή διατηρεί πάντοτε το δικαίωμα να ασκήσει ενισχυμένη εποπτεία, αν κρίνει ότι συντρέχουν οι συνθήκες.
Η «ενισχυμένη εποπτεία» σημαίνει πολύ στενή παρακολούθηση των δημοσιονομικών στοιχείων του κράτους-μέλους και της κατάστασης του τραπεζικού συστήματος, τακτικές επισκέψεις των Θεσμών και τριμηνιαίες εκθέσεις προόδου.
Η προληπτική στήριξη
Η Τράπεζα της Ελλάδος σημειώνει ότι ο Κανονισμός 472/2013 αναφέρει επίσης και το ενδεχόμενο της προσωρινής παροχής «προληπτικής στήριξης» με τη μορφή πιστωτικής γραμμής, η οποία έχει ως στόχο να διασφαλιστεί η ρευστότητα του κράτους-μέλους καθώς αποκαθίσταται η σχέση του με τις αγορές. Ο μηχανισμός αυτός δεν τέθηκε σε λειτουργία στην περίπτωση της Πορτογαλίας, της Ιρλανδίας και της Κύπρου.
Ωστόσο, σε αυτές τις τρεις περιπτώσεις (και σε αντίθεση με την Ελλάδα) εξακολουθούσε να είναι σε ισχύ η διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος-ΔΥΕ (σ.σ. από την οποία η Ελλάδα βγήκε πριν λίγους μήνες). Η ΔΥΕ ίσχυε για την Πορτογαλία από το 2009 έως το 2017, για την Ιρλανδία από το 2009 έως το 2016 και για την Κύπρο από το 2010 έως το 2016.
Οι λεπτομέρειες της «προληπτικής στήριξης» προβλέπονται στις ειδικές οδηγίες του EMΣ. Συγκεκριμένα, προβλέπονται δύο μορφές προληπτικής στήριξης:
α) Προληπτική Πιστωτική Γραμμή υπό Προϋποθέσεις (Precautionary Conditioned Credit Line ― PCCL), χωρίς ενισχυμένη εποπτεία, και
β) Πιστωτική Γραμμή υπό Ενισχυμένες Προϋποθέσεις (Enhanced Conditions Credit Line ― ECCL), με ενισχυμένη εποπτεία και με λήψη δανείου.
Και οι δύο πιστωτικές γραμμές δημιουργούνται για μια αρχική περίοδο ενός έτους και μπορούν να ανανεωθούν δύο φορές, κάθε φορά για έξι μήνες. Όσο η Προληπτική Πιστωτική Γραμμή υπό Προϋποθέσεις (PCCL) δεν χρησιμοποιείται (δηλ. δεν αντλούνται τα διαθέσιμα κεφάλαια), δεν συνεπάγεται «ενισχυμένη εποπτεία», δηλ. η χορήγησή της δεν επιβάλλει νέα μέτρα πολιτικής. Αν όμως η πίστωση χρησιμοποιηθεί, τότε το κράτος-μέλος περνά σε ενισχυμένη εποπτεία. Στην περίπτωση αυτή, προβλέπεται η λήψη σειράς μέτρων από το κράτος-μέλος σε συνεννόηση με τους Θεσμούς, οι οποίοι διεξάγουν τακτικές επισκέψεις αξιολόγησης ώστε να διαπιστώνεται η πρόοδος στην εφαρμογή των εν λόγω μέτρων.
Η χορήγηση Προληπτικής Πιστωτικής Γραμμής υπό Προϋποθέσεις σε κάθε περίπτωση προϋποθέτει ένα «Μνημόνιο Συνεργασίας» με τους Θεσμούς.
Αντίθετα, η Πιστωτική Γραμμή υπό Ενισχυμένες Προϋποθέσεις ακολουθείται πάντοτε από ενισχυμένη εποπτεία και προορίζεται για κράτη-μέλη που ακόμη παρουσιάζουν προβλήματα. Το κράτος-μέλος συμφωνεί να λάβει διορθωτικά μέτρα που θα αντιμετωπίζουν τις αδυναμίες του, σε συνεννόηση με τους
Θεσμούς. Η χορήγηση Πιστωτικής Γραμμής υπό Ενισχυμένες Προϋποθέσεις προϋποθέτει επίσης ένα «Μνημόνιο Συνεργασίας» με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, την ΕΚΤ και ενδεχομένως το ΔΝΤ. Επίσης, οι Θεσμοί διεξάγουν τακτικές επισκέψεις αξιολόγησης ώστε να διαπιστώνεται η πρόοδος στην εφαρμογή των θεσπισμένων μέτρων.
Συμπερασματικά, με τη λήξη του προγράμματος προσαρμογής το καλοκαίρι του 2018, η Ελλάδα θα βρίσκεται σε καθεστώς εποπτείας, ενώ η ένταξη σε «προληπτικό πρόγραμμα στήριξης» σε κάθε περίπτωση συνεπάγεται υπογραφή «Μνημονίου Συνεργασίας» και περιοδικές επισκέψεις των Θεσμών.
Η παράμετρος χρέος
Παράλληλα, η λήψη μέτρων για τη διασφάλιση της μεσομακροπρόθεσμης βιωσιμότητας του ελληνικού δημόσιου χρέους στη βάση των αποφάσεων του Eurogroup του Ιουνίου 2017 ενδέχεται να συνοδευθεί από συγκεκριμένες προϋποθέσεις και δεσμεύσεις εκ μέρους της ελληνικής πλευράς – πρόσθετες προς εκείνες που επιβάλλουν ο Κανονισμός 472/2013 και οι σχετικές οδηγίες του ΕΜΣ.
Στην περίπτωση αυτή, η ελληνική πλευρά πρέπει να είναι έτοιμη να υποβάλει δικές της δεσμευτικές προτάσεις για μέτρα αναπτυξιακά που ούτως ή άλλως χρειάζεται η χώρα. Δράσεις οικονομικής πολιτικής που βελτιώνουν την πιστοληπτική ικανότητα της χώρας προκειμένου η έξοδος στις αγορές να γίνει με βιώσιμους όρους κρίνονται επιβεβλημένες, είτε προβλέπονται στο πρόγραμμα είτε όχι.
