Καθώς πλησιάζουν τα Χριστούγεννα και οι διαδικτυακές αγορές κορυφώνονται, το ψηφιακό περιβάλλον μετατρέπεται και φέτος σε πρόσφορο έδαφος για κυβερνοεγκληματίες. Από ψεύτικες προσφορές και παραπλανητικές παραδόσεις δώρων μέχρι πλαστές φιλανθρωπικές καμπάνιες, οι απάτες στο διαδίκτυο καταγράφουν απότομη αύξηση τις ημέρες των γιορτών.
Ωστόσο, σύμφωνα με την παγκόσμια εταιρεία ψηφιακής ασφάλειας ESET, η φετινή εορταστική περίοδος συνοδεύεται από κάτι πρωτόγνωρο: μαζική αξιοποίηση της τεχνητής νοημοσύνης στις απάτες, γεγονός που τις καθιστά πιο εύκολες στη δημιουργία και ταυτόχρονα πιο δύσκολες στον εντοπισμό από τους χρήστες.
Ιδιαίτερα εκτεθειμένοι είναι οι χρήστες Android και γενικότερα οι κάτοχοι smartphone, που καλούνται να είναι πιο προσεκτικοί από ποτέ.
Τα στοιχεία είναι αποκαλυπτικά. Σύμφωνα με την έκθεση Global State of Scams 2025, το 57% των ενηλίκων παγκοσμίως πέφτει θύμα τουλάχιστον μίας απάτης κάθε χρόνο, ενώ σχεδόν ένας στους τέσσερις (23%) χάνει τελικά χρήματα.
Οι διαδικτυακές αγορές βρίσκονται στην κορυφή της λίστας, επηρεάζοντας το 54% των χρηστών, ενώ ακολουθούν οι απάτες με «απρόσμενα χρηματικά κέρδη» -ψεύτικα έπαθλα, ανύπαρκτες κληρονομιές ή δήθεν λαχεία- που αγγίζουν το 48%. Παράλληλα, το 42% των θυμάτων έρχεται αντιμέτωπο με περιστατικά κλοπής ταυτότητας.
Το smartphone αποτελεί πλέον το βασικό κανάλι δράσης των επιτήδειων. Περισσότερες από τις μισές απάτες πραγματοποιούνται μέσω τηλεφωνικών κλήσεων (53%) και SMS (51%), ενώ το 47% φτάνει στους χρήστες μέσω email.
Όταν οι χρήστες βρίσκονται στα κοινωνικά δίκτυα, η εικόνα γίνεται ακόμη πιο ανησυχητική. Διαρρεύσαντα δεδομένα της Meta δείχνουν ότι χρήστες Facebook, Instagram και WhatsApp εκτίθενται καθημερινά σε περίπου 15 δισεκατομμύρια διαφημίσεις που έχουν χαρακτηριστεί «υψηλού κινδύνου», δηλαδή με σαφή στοιχεία απάτης.
Ακόμη κι αν μέρος αυτών αποδεικνύεται τελικά νόμιμο, ο όγκος παραμένει εντυπωσιακός, ιδίως αν συγκριθεί με τον παγκόσμιο πληθυσμό των 8,2 δισεκατομμυρίων.
Πώς η τεχνητή νοημοσύνη αλλάζει τους κανόνες της απάτης
Η ESET καταγράφει μια νέα γενιά ψηφιακών απειλών, όπου η τεχνητή νοημοσύνη λειτουργεί ως πολλαπλασιαστής αποτελεσματικότητας για τους απατεώνες. Γενετικά μοντέλα AI χρησιμοποιούνται για τη δημιουργία εξαιρετικά πειστικών μηνυμάτων phishing που μιμούνται μεγάλες αλυσίδες λιανικής, εταιρείες courier ή παρόχους πληρωμών.
Παράλληλα, deepfakes και εικόνες που παράγονται από AI αξιοποιούνται σε παραπλανητικές διαφημίσεις, προωθώντας απομιμήσεις προϊόντων, «θαυματουργές» θεραπείες ή εξωπραγματικές εκπτώσεις.
Ιδιαίτερη ανησυχία προκαλεί και η κατάχρηση AI chatbots για τη διάδοση απάτης, αλλά και η χρήση τεχνητής νοημοσύνης για την κλοπή βιομετρικών δεδομένων, όπως στοιχεία αναγνώρισης προσώπου, με στόχο την παράκαμψη συστημάτων ταυτοποίησης τραπεζών και χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων.
Σε ορισμένες περιπτώσεις, απατεώνες μιμούνται ακόμη και υπαλλήλους εξυπηρέτησης πελατών γνωστών εταιρειών, χρησιμοποιώντας deepfake φωνή ή βίντεο.
Την ίδια στιγμή, η μαζική παραγωγή ψεύτικων κριτικών και καταχωρήσεων προϊόντων παραπλανεί τους καταναλωτές σε αγορές που είτε δεν θα παραδοθούν ποτέ, είτε αφορούν πλαστά προϊόντα.
Οι ενδείξεις που πρέπει να μας κινητοποιήσουν
Παρά το γεγονός ότι το 93% των ενηλίκων δηλώνει πως λαμβάνει τουλάχιστον ένα μέτρο για να ελέγξει αν μια προσφορά είναι νόμιμη, πολλοί εξακολουθούν να πέφτουν στην παγίδα. Σύμφωνα με την ESET, ο βασικός λόγος είναι ότι συχνά χρησιμοποιούνται μέθοδοι χαμηλής αποτελεσματικότητας.
Οι ειδικοί της εταιρείας ξεχωρίζουν ως πιο αξιόπιστες πρακτικές την αναζήτηση κριτικών σε ανεξάρτητες ιστοσελίδες, τη συζήτηση με άτομα του προσωπικού περιβάλλοντος και τον έλεγχο αν η πληρωμή γίνεται μέσω μεθόδων που επιτρέπουν επιστροφή χρημάτων, όπως πιστωτική κάρτα ή PayPal.
Αντίθετα, ο έλεγχος απλώς για ορθογραφικά λάθη, για παρουσία στα social media ή για πιστοποιητικό SSL θεωρείται πλέον ανεπαρκής, καθώς οι σύγχρονες απάτες μπορούν εύκολα να τα μιμηθούν.
Για επιπλέον προστασία, η ESET συνιστά ισχυρούς και μοναδικούς κωδικούς πρόσβασης, ενεργοποίηση πολυπαραγοντικής ταυτοποίησης, τακτικές ενημερώσεις λογισμικού και χρήση αξιόπιστης λύσης κυβερνοασφάλειας που φιλτράρει phishing και κακόβουλες ιστοσελίδες.
