Στις δυνατότητες της Επιτροπής Ανταγωνισμού να υποστηρίξει νέες εγχώριες ψηφιακές πλατφόρμες, που μπορούν να ενισχύσουν την καινοτομία, από αθέμιτες πρακτικές από μεγάλους (και κατά κανόνα διεθνείς) τεχνολογικούς γίγαντες, καθώς και να ανοίξει κλειστές αγορές, αναφέρονται στο σημερινό άρθρο τους στην "Καθημερινή" ο πρόεδρος της Ελληνικής Επιτροπής Ανταγωνισμού, Ιωάννης Λιανός είναι ο επικεφαλής σύμβουλος Ψηφιακής Αγοράς στην Ελληνική Επιτροπή Ανταγωνισμού, Μιχαήλ Ιακωβίδης.
Όπως σημειώνεται στο άρθρο, υπό τον τίτλο, "Ψηφιακές πλατφόρμες και θεσμικοί κανόνες", «η επιστημονική δουλειά της ελληνικής νομοπαρασκευαστικής επιτροπής επηρέασε τη συζήτηση σε ευρωπαϊκό επίπεδο...» ενώ υπογραμμίζεται πως «θα ήταν συνετό η Επιτροπή Ανταγωνισμού, σε περίπτωση που υπάρχουν καταχρηστικές πρακτικές από ψηφιακές πλατφόρμες, να έχει περιθώρια επέμβασης ειδικά εάν αυτές μπορούν να πλήξουν μεγάλο τμήμα των εργαζομένων και μικρομεσαίων επιχειρήσεων».
Αναλυτικά το άρθρο αναφέρει τα εξής:
Καθώς οι συζητήσεις αναφορικά με τις κανονιστικές ρυθμίσεις για τις ψηφιακές πλατφόρμες ολοένα πυκνώνουν και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού, το μείζον ερώτημα που προκύπτει δεν είναι εάν τα οικοσυστήματα (των πλατφορμών) θα ρυθμιστούν αλλά με ποιο τρόπο. Το 2019, τρεις σημαντικές εκθέσεις -στο Ηνωμένο Βασίλειο, τις ΗΠΑ και την Ε.Ε.- προσδιόρισαν αρκετές από τις βασικές πτυχές του ανταγωνισμού, τις οποίες δεν δύναται να αντιμετωπίσει επαρκώς το υπάρχον πλαίσιο. To 2020 οι ΗΠΑ, η E.Ε., το Ηνωμένο Βασίλειο, και η Κίνα κινήθηκαν προς την κατεύθυνση της αναδιάρθρωσης των θεσμικών κανόνων. Το 2021 θα είναι χρονιά σημαντικών αλλαγών.
Το πρόβλημα είναι ότι τα οικοσυστήματα αλλάζουν όχι μόνο τον τρόπο με τον οποίο καταναλώνουμε αλλά και οργανώνουμε την οικονομική παραγωγή. Τα Πολυπροϊοντικά Οικοσυστήματα συνδυάζουν διαφορετικά αγαθά και υπηρεσίες για να προσφέρουν ένα (νέο) πακέτο ή «λύση» (π.χ. Nespresso, Apple). Τα Οικοσυστήματα Πολλαπλών-παικτών παρέχουν έναν νέο τρόπο οργάνωσης στις περιπτώσεις όπου ένας ισχυρός «ενορχηστρωτής» διαμορφώνει τις συνθήκες για αρκετούς ανεξάρτητους εταίρους και παρόχους συμπληρωματικών προϊόντων και υπηρεσιών, να παράγουν κάτι με προστιθέμενη αξία για τον τελικό καταναλωτή (π.χ. Google, Amazon, Expedia). Τα οικοσυστήματα ανταγωνίζονται μεν οριζόντια μεταξύ τους, έχουν όμως και την τάση να βρίσκουν τρόπους συνεργασίας και να μοιράζουν την πίτα - όπως π.χ. οι πρόσφατες ετήσιες πληρωμές αρκετών δισεκατομμυρίων δολαρίων, της Google προς την Apple για «απόκτηση επισκεψιμότητας». Τα οικοσυστήματα πολλαπλών-παικτών χαρακτηρίζονται συχνά από σημαντική άσκηση κάθετης ισχύς, με την πλατφόρμα να εκμεταλλεύεται την κεντρική της θέση στο οικοσύστημα προκειμένου να επιβάλει καταχρηστικές πρακτικές στα υπόλοιπα μέλη του.
Στην Ευρώπη, αυτό έχει οδηγήσει σε δύο νέες νομοθετικές προτάσεις για τη ρύθμιση συμπεριφοράς οικοσυστημάτων. Η μία είναι το Digital Markets Act (DMA), το οποίο θα εφαρμοστεί σε μια μικρή ομάδα προεπιλεγμένων, λόγω μεγέθους, εταιρειών, όπως Google, Apple, Facebook, Amazon. Η δεύτερη είναι το Digital Services Act (DSA), που αφορά κυρίως θέματα ρύθμισης του περιεχομένου από πλατφόρμες. Είναι ενδιαφέρον ότι στην DMA δεν εμπίπτουν πλατφόρμες και οικοσυστήματα με τεράστια σημασία για την ελληνική οικονομία, όπως η Expedia, Booking.com, Airbnb, καθώς και ότι δεν μπορεί να εφαρμοστεί σε εθνικά οικοσυστήματα. Αυτά αφορούν κυρίως πρώην κρατικά μονοπώλια, τα οποία «πνίγουν» -ίσως για δεκαετίες- την αγορά και την καινοτομία, «κλειδώνοντας» άπαντες στην πλατφόρμα και στις εφαρμογές/προϊόντα τους (lock-in).
Το πρόβλημα είναι ότι οι κυρίαρχοι παίκτες του οικοσυστήματος μπορούν ενδεχομένως να αξιοποιούν τη σχέση τους με τον τελικό πελάτη, για να αποκλείουν ανταγωνιστές τους σε κάθετες αγορές, περιορίζοντας αδικαιολόγητα τη δυνατότητα επιλογής των καταναλωτών, την καινοτομία ή ακόμα και την ιδιωτικότητα. Μπορούν επίσης να αποκομίζουν οικονομικά οφέλη από τη γνώση που αποκτούν από τα δεδομένα των καταναλωτών, είτε άμεσα από τις ίδιες τις δραστηριότητές τους (ή από εκείνες για τις οποίες διαμεσολαβούν), είτε από την πώληση πληροφοριών αναφορικά με τους πελάτες τους στη διαφημιστική αγορά. Ακόμη, έχουν τη δυνατότητα να αποκτούν ένα αθέμιτο πλεονέκτημα εισόδου σε όμορες αγορές, κάτι που διευκολύνεται περαιτέρω από ευκαιρίες που προσφέρουν η τεχνητή νοημοσύνη και ο πειραματισμός σε πραγματικό χρόνο.
Η επικαιροποίηση της εργαλειοθήκης σε ευρωπαϊκό επίπεδο εστίασε στη χρήση της εκ των προτέρων ρύθμισης για την αντιμετώπιση των συμπεριφορών των οικοσυστημάτων - όπως φαίνεται από τις προτάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Αυτή η προσέγγιση συμπληρώνεται από ένα πιο παραδοσιακό εκ των υστέρων πλαίσιο «αστυνόμευσης» και επίλυσης προβλημάτων ανταγωνισμού.
Στην Ελλάδα, η νομοπαρασκευαστική επιτροπή έχει καταθέσει σχέδιο διάταξης (άρθρο 2Α) που θα παρέχει στην Επιτροπή Ανταγωνισμού - την κατεξοχήν αρμόδια αρχή για τη ρύθμιση της ψηφιακής οικονομίας και όχι ενός τομέα μόνο της οικονομίας - τη δυνατότητα να εφαρμόζει κανόνες ανταγωνισμού στα οικοσυστήματα. Με αυτή τη διάταξη αντιμετωπίζεται άμεσα η κατάχρηση της κεντρικής θέσης μιας πλατφόρμας σε ένα οικοσύστημα το οποίο έχει ύψιστη σημασία για τον ανταγωνισμό στην Ελλάδα. Με δεδομένο δε ότι η χώρα μας έχει μεγάλο αριθμό συνεργαζόμενων επιχειρήσεων (από μικροϊδιοκτήτες σπιτιών που συνεργάζονται με την Airbnb και την Booking.com, έως μάγειρες και διανομείς/delivery), που συνεισφέρουν σημαντικά στην απασχόληση, και δυνητικά και σε φορολογικά έσοδα, πιστεύουμε ότι αυτή είναι μια σημαντική και χρήσιμη νομοθετική καινοτομία. Ηδη, η Γερμανία, το Βέλγιο, η Αυστρία και η Ιταλία υιοθετούν αντίστοιχες μεταρρυθμίσεις.
Πέρα από τα ζητήματα οικονομικής δύναμης και γεωπολιτικής που θα αναλάβει η Ε.Ε., με τη χώρα μας να συμμετέχει ως εταίρος, η Ελλάδα έχει συμφέρον να υποστηρίξει τα συμφέροντα των συνεργατών (complementors) και όχι των πλατφορμών. Θα πρέπει επίσης να βρει τρόπο να υποστηρίξει νέες εγχώριες πλατφόρμες, που μπορούν να ενισχύσουν την καινοτομία, από αθέμιτες πρακτικές από μεγάλους (και κατά κανόνα διεθνείς) τεχνολογικούς γίγαντες, καθώς και να ανοίξει κλειστές αγορές, που σχετίζονται με δίκτυα/πλατφόρμες που χρηματοδοτήθηκαν από το κράτος, ενδεχομένως αποκλείοντας καινοτόμες επιχειρήσεις, οι οποίες μπορεί να εξελιχθούν σε πιθανούς ανταγωνιστές στο εγγύς μέλλον. Με δεδομένο μάλιστα ότι οι πρόσφατες ρυθμίσεις στο ευρωπαϊκό ρυθμιστικό σύστημα αφορούν μόνο ορισμένες πολύ μεγάλες πλατφόρμες (και όχι όλες), θα ήταν συνετό η Ελληνική Επιτροπή Ανταγωνισμού, σε περίπτωση που υπάρχουν καταχρηστικές πρακτικές, να έχει περιθώρια επέμβασης ειδικά εάν αυτές μπορούν να πλήξουν μεγάλο τμήμα των εργαζομένων και μικρομεσαίων επιχειρήσεων.
Η πρόταση αυτή και η επιστημονική δουλειά της ελληνικής νομοπαρασκευαστικής επιτροπής επηρέασε τη συζήτηση σε ευρωπαϊκό επίπεδο, με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να αναφέρεται συχνότερα στην έννοια του οικοσυστήματος, τόσο στην εφαρμογή των κανόνων ανταγωνισμού όσο και στις προτάσεις για το DMA. Το πλαίσιο αυτό θα δρα συμπληρωματικά με τους ευρωπαϊκούς κανόνες, επιτρέποντας στην Ελλάδα να ρυθμίζει οικοσυστήματα που δεν εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής του DMA, αλλά και δίνοντάς της τον κατάλληλο ρυθμιστικό χώρο για να πετύχει γρηγορότερα και αποτελεσματικότερα τους στόχους της ψηφιακής μετάλλαξης της οικονομίας.
