Ένα απο τα θέματα που συστηματικά οι πολιτικοί αποφεύγουν να αγγίξουν είναι η "γκρίζα φτώχεια". Δηλαδή, η ένδεια που παραμονεύει να πλήξει όχι μόνο τους σημερινούς ηλικιωμένους, αλλά και αυτούς που τους ακολουθούν. Και όμως, η "γκρίζα φτώχεια"είναι πλέον ανάμεσα μας. Αν μελετήσει κανείς τους σχετικούς αριθμούς τότε το δίχως άλλο, θα καταλήξει στο συμπέρασμα ότι πρόκειται για μία σχεδόν αναπόφευκτη προοπτική -περίπου σαν τον θάνατο- αφού η γήρανση των Δυτικών κοινωνιών είναι μία πραγματικότητα που θα παρασύρει και θα εξαφανίσει τα συστήματα κοινωνικής ασφάλισης και πρόνοιας.
Είναι γνωστό ότι οι Δυτικές κοινωνίες γηράσκουν και ότι η σχετική σπανιότητα των νέων εργαζομένων θα φέρει όλα τα είδη των δημοσιονομικών προκλήσεων. Αυτό που διακυβεύεται τώρα είναι η οικονομική ευημερία της Δύσης, καθώς και η ικανότητα των κυβερνήσεων να προνοήσουν για ένα αυξανόμενο μερίδιο ανενεργών ατόμων.
Στη δεκαετία του 1960 και του 1970, οι οικονομίες του G7 είδαν κατά μέσο όρο αύξηση 4,4% της παραγωγής ανά ώρα εργασίας ετησίως. Μεταξύ της πτώσης του Τείχους του Βερολίνου και της οικονομικής κρίσης του 2008, η αύξηση της παραγωγικότητας επιβραδύνθηκε στο 1,8%. Και τώρα ο ρυθμός της επέκτασης είναι μόλις στο 0,4%. Ζούμε δηλαδή σε μια περίοδο αργής ανάπτυξης και δημιουργίας λίγων θέσεων εργασίας.
Οι αλλαγές στην δομή του πληθυσμού αντικατοπτρίζονται στην δομή του εργατικού δυναμικού. Με λιγότερους νέους εργαζόμενους να εισέρχονται στην αγορά εργασίας, η βάση της πυραμίδας διαβρώνεται, αυξάνοντας το σχετικό βάρος των ηλικιακών ομάδων στην κορυφή. Εν τω μεταξύ, με τους συνταξιοδοτούμενους εργαζόμενους να υπερτερούν αριθμητικά των εισερχόμενων στην εργασία, το συνολικό μέγεθος της πυραμίδας συρρικνώνεται. Αν σε αυτά προστεθούν και τα εκατομμύρια των ανέργων τότε βρισκόμαστε μπροστά στο τέλειο σενάριο καταστροφής των ηλικιωμένων, αφού το εργατικό δυναμικό γίνεται ολοένα πιο μικρό και πιο ηλικιωμένο.
Ποιους αφορά; Το πρόβλημα έχει προσλάβει απειλητικές διαστάσεις στην ηπειρωτική Ευρώπη και την Ιαπωνία.
Οι δημογραφικές αλλαγές αργούν να επιδράσουν. Αλλά μόλις οι αλλαγές αρχίσουν να γίνονται αισθητές, επιταχύνονται γρήγορα. Για παράδειγμα, χρειάστηκαν περισσότερα από 60 χρόνια ώστε η μείωση των γεννήσεων και η αύξηση της μακροζωίας στις πλούσιες χώρες να ωθήσει τον δείκτη του παγκόσμιου μέσου όρου εξάρτησης των ηλικιωμένων –τον λόγο των ηλικιωμένων προς εκείνους σε ηλικία εργασίας- από περίπου 20% το 1960 σε 33% σήμερα. Ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών προβλέπει ότι ο δείκτης εξάρτησης των ηλικιωμένων θα κάνει άλμα στο 47% το 2050. Θα φτάσει το 71% στην Ιαπωνία.
Πίσω απο αυτούς τους αριθμούς κρύβεται το μεγάλο μυστικό. Ο συνδυασμός μειωμένη παραγωγικότητα, αργή ανάπτυξη, χαμηλές αμοιβές και υψηλή ανεργία λειτουργεί ως σπείρα, απο την οποία πολύ δύσκολα μπορεί να ξεφύγει κανείς χωρίς γενναίες πολιτικές αποφάσεις. Και δυστυχώς οι πολιτικές που θα στοχεύουν στην αντιστροφή των δημογραφικών τάσεων, στην ενίσχυση της εργασίας και στην στήριξη των συστημάτων κοινωνικής ασφάλισης είτε βασίζονται στην λογική του «χασάπη», είτε κινούνται με προδιαγραφές ...ευχολογίου.
