Παρότι οι ιστορίες ανθρώπων που αναπτύσσουν συναισθηματικούς δεσμούς με chatbots κάνουν συχνά τον γύρο του κόσμου, η νέα μελέτη της OpenAI, σε συνεργασία με ερευνητές από τα πανεπιστήμια Duke και Harvard, δείχνει ότι τέτοιου είδους αλληλεπιδράσεις αποτελούν ένα πολύ μικρό ποσοστό της συνολικής δραστηριότητας στο ChatGPT.
Σύμφωνα με τα ευρήματα της ανάλυσης, η οποία κάλυψε 1,1 εκατομμύρια συνομιλίες μεταξύ Μαΐου 2024 και Ιουλίου 2025, μόλις το 1,9% των ανταλλαγών μηνυμάτων έχει να κάνει με "Σχέσεις και συντροφιά", θέματα που αγγίζουν τη συναισθηματική ζωή, την προσωπική εξομολόγηση ή την αναζήτηση συντροφικότητας. Ένα επιπλέον 0,4% αφορά «παιχνίδια ρόλων» ή φανταστικές συνομιλίες με στοιχεία διαπροσωπικής αλληλεπίδρασης.
Ωστόσο, η ίδια η έρευνα υποδεικνύει ότι η ποσοτική αποτύπωση δεν αποδίδει πλήρως την ποιότητα και το περιεχόμενο των συζητήσεων που συνθέτουν μια σχέση, έστω και ψηφιακή.
Ενδεικτικά, κατηγορίες όπως το "Greetings and Chitchat" (Χαιρετισμοί και Κουβεντούλα, 2% των μηνυμάτων) και το "How-to Advice" (Συμβουλές "Πως να" 8,5%) περιλαμβάνουν καθημερινές, φιλικές ή προσωπικές ανταλλαγές που, σε ένα ανθρώπινο πλαίσιο, αποτελούν θεμέλια επικοινωνίας και δεσμού.
Οι παράγοντες που ενισχύουν την ψευδαίσθηση σχέσης
Σύμφωνα με τα πανεπιστήμια Duke και Harvard, το φαινόμενο των «σχέσεων» με συστήματα Τεχνητής Νοημοσύνης εξηγείται μέσα από τη γνωστική τάση ανθρωπομορφοποίησης — την έμφυτη ροπή του ανθρώπου να αποδίδει πρόθεση, συναίσθημα ή βούληση σε άψυχα αντικείμενα και αλγορίθμους.
Η συνεχής και διαδραστική επικοινωνία με ένα σύστημα που μιμείται φυσική ομιλία, ενισχύει την αίσθηση αμοιβαιότητας και εμπιστοσύνης, δημιουργώντας την εντύπωση πραγματικής σχέσης. Το φαινόμενο αυτό παρατηρείται εντονότερα σε άτομα με υψηλά επίπεδα κοινωνικής απομόνωσης ή μοναξιάς, αλλά και στους εφήβους, των οποίων ο εγκέφαλος βρίσκεται σε φάση αυξημένης ευαισθησίας στη θετική ανατροφοδότηση και κοινωνική αποδοχή.
Έρευνα της Common Sense Media που δημοσιεύθηκε τον Ιούλιο του 2025 δείχνει ότι πάνω από τους μισούς εφήβους (52%) χρησιμοποιούν τακτικά AI companions, ενώ το 33% αναφέρει ότι το κάνει για κοινωνική αλληλεπίδραση ή συναισθηματική σύνδεση.
Από τη «κολακεία» στον κίνδυνο υπερεξάρτησης
Η OpenAI έχει ήδη προχωρήσει σε αναθεώρηση της συμπεριφοράς του ChatGPT, έπειτα από αναφορές ότι νεότερες εκδόσεις του συστήματος παρουσίαζαν υπερβολικά «κολακευτικό» ή «συμφωνητικό» λόγο, ενισχύοντας τη συναισθηματική εξάρτηση των χρηστών.
Αρκετές περιπτώσεις που είδαν το φως της δημοσιότητας καταδεικνύουν ότι η συναισθηματική επένδυση σε τέτοιες αλληλεπιδράσεις μπορεί να οδηγήσει σε παραπλανητικές ή ψυχολογικά επιβαρυντικές εμπειρίες, ιδίως όταν το chatbot καλείται να ανταποκριθεί σε θέματα ψυχικής υγείας.
Χαρακτηριστική είναι η υπόθεση του 16χρονου Άνταμ Ρέιν, ο οποίος, σύμφωνα με αγωγή που έχει κατατεθεί κατά της OpenAI, στράφηκε στο ChatGPT για συμβουλές αυτοκτονίας και κατέληξε να αφαιρέσει τη ζωή του τον Απρίλιο 2025.
Η εταιρεία ανταποκρίθηκε με δέσμη νέων γονικών ρυθμίσεων και εργαλείων εποπτείας για εφήβους, τονίζοντας ότι οι μηχανισμοί ασφαλείας «λειτουργούν πιο αξιόπιστα σε σύντομες, τυπικές συνομιλίες».
Μια νέα μορφή εξάρτησης;
Οι ερευνητές του Harvard επισημαίνουν ότι, σε αντίθεση με τις κλασικές σχέσεις εξάρτησης, η επαφή με την τεχνητή νοημοσύνη δεν βασίζεται στην αμοιβαιότητα, αλλά στην ψευδαίσθηση ανταπόκρισης. Οι χρήστες προβάλλουν στο chatbot ανθρώπινες προθέσεις, ενώ στην πραγματικότητα αλληλεπιδρούν με ένα εργαλείο σχεδιασμένο για εμπορικούς σκοπούς.
Η OpenAI, στην ίδια μελέτη, αναγνωρίζει ότι όσο εξελίσσεται η φυσικότητα του διαλόγου, τόσο δυσκολότερο γίνεται να διαχωριστεί το «τεχνολογικό εργαλείο» από τον «νοητό συνομιλητή».
Το συμπέρασμα των ερευνητών είναι σαφές: οι «σχέσεις» με την τεχνητή νοημοσύνη δεν είναι μαζικό φαινόμενο, αλλά αντανακλούν υπαρκτές ψυχολογικές και κοινωνικές ανάγκες και όσο η χρήση των chatbots εντείνεται, τόσο περισσότερο θα απαιτείται θεσμική και παιδαγωγική πρόνοια για την υγιή τους ενσωμάτωση στην καθημερινότητα.
