Με τι είδους παιχνίδια παίζουν τα αγόρια και τα κορίτσια; Μπορεί να πάρει προαγωγή μια γυναίκα με παιδιά; Υπάρχει η τέλεια γυναίκα; Έχει το δικαίωμα ο άντρας να πει… «μια κουβέντα παραπάνω»; Τέσσερα βίντεο παρουσιάζουν με τη μορφή δραματοποιημένων ιστοριών βαθιά ριζωμένα έμφυλα στερεότυπα, που οικοδομούν αδιόρατα μια πυραμίδα έμφυλης βίας, στην κορυφή της οποίας βρίσκονται οι γυναικοκτονίες.
Στο πλαίσιο του προγράμματος «Αποδομώντας έμφυλα στερεότυπα», η πρωτοβουλία «Συμμαχία των φύλων» και το γραφείο Θεσσαλονίκης του Ιδρύματος Χάινριχ Μπελ στην Ελλάδα σε συνεργασία με τη θεατρική ομάδα «Life After Death» επιχειρούν μέσα από τα βίντεο αυτά να αναδείξουν το σεξισμό στην καθημερινότητα, ένα φαινόμενο διάχυτο σε κάθε τομέα της ζωής μας. Στόχος των βίντεο είναι η κριτική αποτύπωση και η καταπολέμηση των έμφυλων στερεοτύπων και η προαγωγή της έμφυλης ισότητας.
«Αυτή η κούκλα θα είναι η αγαπημένη της. Θα την κοιτάει και θα βλέπει το μέλλον της. Τη μεγάλη ευτυχισμένη οικογένειά της. Που κάθε Κυριακή θα μαζεύεται για να γευτεί τα μοναδικά φαγητά που θα φτιάχνει η χρυσοχέρα μας», σκέφτεται η μητέρα για την κόρη της. «Αυτή η καραμπίνα δεν είναι μια απλή καραμπίνα. Με αυτή έχουν πολεμήσει οι πρόγονοί μου και τώρα θα τη χαρίσω στον εγγονό μου», συμπληρώνει ένας παππούς. Δύο άντρες διαφωνούν για… την τέλεια γυναίκα: να είναι ψηλή ή κοντή, αδύνατη ή «με πιασίματα». Μια γυναίκα είναι υποψήφια προαγωγή, αλλά ο εργοδότης της κρίνει ότι θα δυσκολευτεί να ανταπεξέλθει σε μεγαλύτερες ευθύνες λόγω της οικογένειάς της.
Μέσα από τη δραματοποιημένη παρουσίαση των στερεοτύπων, η «Συμμαχία των Φύλων» επιχειρεί να μιλήσει για τα ζητήματα φύλου «μέσα από τις ίδιες τις ιστορίες της ζωής μας», εξηγεί στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο ψυχολόγος και επιστημονικός υπεύθυνος της «Συμμαχίας των Φύλων», Βαγγέλης Κοσμάτος. «Οι τέσσερις ιστορίες της καμπάνιας είναι τέσσερις πραγματικές ιστορίες, που έχουμε αντλήσει από πραγματικά γεγονότα και με τη βοήθεια των ανθρώπων του Θεάτρου δεν κάναμε τίποτα άλλο από το να προσπαθήσουμε να τις αναπαραστήσουμε, να τις δραματοποιήσουμε», επισημαίνει ο ίδιος και προσθέτει ότι «μέσα από τη Συμμαχία των Φύλων δεν συγκρουόμαστε, δεν προκαλούμε, αλλά προσκαλούμε τους ανθρώπους να δουν τους εαυτούς τους μέσα από αυτές τις ιστορίες και αυτό μπορεί να κινητοποιήσει κάποια κομμάτια του εγκεφάλου, τα κέντρα της ενσυναίσθησης, της συμπόνοιας, της αναγνώρισης στην ιστορία του άλλου της δικής μας ιστορίας».
Η δημιουργία των βίντεο έγινε σε μια περίοδο που έρχονται στο φως ολοένα και περισσότερα περιστατικά γυναικοκτονιών. Στο τελευταίο από τα τέσσερα βίντεο με τίτλο «Ε δεν τη σκότωσε κιόλας» μια γυναίκα λαμβάνει τη συμβουλή από το περιβάλλον της ότι ο σύζυγός της «και αν πει και καμιά κουβέντα παραπάνω, αρσενικό είναι, έχει ορμή μέσα του, άστον να ξεσπάσει». Το βίντεο εξηγεί ότι τα στερεότυπα οικοδομούν αδιόρατα μια πυραμίδα έμφυλης βίας.
Ο Βαγγέλης Κοσμάτος επισημαίνει ότι το φαινόμενο των γυναικοκτονιών «υπάρχει πάρα πολλά χρόνια. Όσοι δουλεύουμε στο πεδίο ξέρουμε ότι το φαινόμενο δεν είναι σημερινό, δεν είναι χθεσινό και επίσης δεν θα το αποφύγουμε να είναι αυριανό». Ο ίδιος εξηγεί ότι «το φαινόμενο της κουλτούρας της έμφυλης βίας λειτουργεί πυραμιδικά. Η πυραμίδα της έμφυλης βίας ξεκινά από μια βάση, από ένα γόνιμο έδαφος, πάρα πολύ κάτω, από το σεξισμό της καθημερινότητας, τα αστεία που κάνουμε είτε είναι ομοφοβικά είτε αναπαραγωγικά, σε ένα σεξιστικό λόγο που χρησιμοποιούμε όταν μιλάμε για τις γυναίκες ή για αγόρια που δεν είναι πολύ αρρενωπά.
Και σιγά σιγά αυτό ανεβαίνει, αρχίζουμε να χρησιμοποιούμε αυτό που λέμε άκαμπτες αντιλήψεις για τα φύλα, για τις σπουδές που μπορεί να έχει ένα έμφυλο ον, για την εξέλιξή του στην εργασία είτε μισθολογικά είτε επαγγελματικά και μετά περνάμε σε επόμενα στάδια που μπορεί να είναι οι σεξουαλικές παρενοχλήσεις. Άρα αυτή η κουλτούρα της καθημερινής διάχυσης ενός κλίματος στερεοτύπων, εξουσίας και κυριαρχίας των μεν πάνω στους/στις δε, δημιουργεί ένα ολόκληρο υπόβαθρο, ώστε να έρθει μετά ένας άντρας και να πει "τη σκότωσα γιατί την αγαπούσα" ή γιατί "δεν μπορούσα να ζήσω χωρίς αυτήν". Οι γυναικοκτονίες είναι ένα χρονικό επαναλαμβανόμενων προαναγγελθέντων θανάτων».
Στην προσπάθεια αποτροπής της πυραμιδικής εξέλιξης της έμφυλης βίας, η πρωτοβουλία «Συμμαχία των Φύλων» προσπαθεί να παρέμβει με την αντιμετώπιση των έμφυλων στερεοτύπων, ακόμα από το στάδιο της εκπαίδευσης παιδιών και ενηλίκων. Πρόσφατα εξέδωσε οδηγό υλοποίησης εκπαιδευτικών και επιμορφωτικών δράσεων για ενήλικες με τίτλο «Η ισότητα των φύλων στην εκπαίδευση ενηλίκων», μαζί με έξι βιντεοπαρουσιάσεις.
Το κίνημα #MeToo
Πριν ακόμα συμμετάσχει στα δραματοποιημένα βίντεο της «Συμμαχίας των Φύλων», η ηθοποιός και συγγραφέας, Χριστίνα Σαμπανίκου, ιδρύτρια μαζί με τη σκηνοθέτρια Βίκυ Αδάμου της θεατρικής ομάδας «Life After Death», ήταν από τις πρωτεργάτριες των καταγγελιών του κινήματος #MeToo στο χώρο του θεάτρου, καταγγέλλοντας μαζί με άλλες δύο συναδέλφους της γνωστό ηθοποιό. Όπως εξηγεί στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, «είναι πολύ δύσκολο για τις γυναίκες να μιλήσουν, δεν έχουν όλες αυτή την πολυτέλεια. Μιλάμε για γυναίκες που ζουν τρομερά καταπιεσμένες, που δεν τολμάνε να μιλήσουν, δεν τολμάνε να φύγουν ή και αν φύγουν τις σκοτώνουν. Είναι ένα πάρα πολύ λεπτό θέμα το οποίο σαφώς δεν λύνεται από τη μια μέρα στην άλλη. Θέλει μια σύμπραξη της κοινωνίας, του κράτους, των φορέων ώστε κάτι να αρχίσει να αλλάζει και φυσικά της διαπαιδαγώγησης των παιδιών από τη σχολική ηλικία».
Η ομάδα «Life after death» ετοιμάζεται εξάλλου από τα μέσα Οκτώβρη να ανεβάσει για δεύτερη χρονιά την παράσταση «Ανδρόγυνο» στον πολυχώρο Vault, που πραγματεύεται τα στερεότυπα που διέπουν τις σχέσεις των ζευγαριών. Όπως τονίζει η κ. Σαμπανίκου, «η τέχνη μπορεί να βοηθήσει στην αντιμετώπιση των έμφυλων στερεοτύπων, ωστόσο πρέπει να είναι και προσβάσιμη σε όλους και το θέατρο δεν είναι προσβάσιμο σε όλους, δηλαδή ο κύριος όγκος των παραστάσεων εξαντλείται στην Αθήνα και είναι πάρα πολύ λίγες οι παραστάσεις που επιλέγουν να προσεγγίσουν τέτοια θέματα. Τα βίντεο που κυκλοφορούν στα σόσιαλ μίντια μπορεί να τα δει ο οποιοσδήποτε, από το πιο απομακρυσμένο σημείο της χώρας, οπότε είναι σημαντικό το ότι είναι εύκολη η πρόσβαση σε αυτά».
Τα τέσσερα βίντεο είναι διαθέσιμα στο λινκ:
https://www.youtube.com/playlist?list=PLuKIOHo3fkHFR3l-r9ZyLM6wAbo9qU1rz
* Στις 9 και 10 Οκτωβρίου το Σεράφειο του δήμου Αθηναίων φιλοξενεί το φεστιβάλ «Strong me» για την καταπολέμηση της έμφυλης βίας. Είκοσι ένας φορείς υπό την αιγίδα της Γενικής Γραμματείας Δημογραφικής Οικογενειακής Πολιτικής και Ισότητας των Φύλων και του δήμου Αθηναίων και με την υποστήριξη της Κεντρικής Ένωσης Δήμων Ελλάδος ενώνουν τις δυνάμεις τους με στόχο την ενημέρωση γύρω από το φαινόμενο αυτό. Η «Συμμαχία των Φύλων» συμμετέχει με περίπτερο, ομιλία (9/10, 3.30 μ.μ.) και βιωματικό εργαστήριο (10/10, 12 το μεσημέρι).
