Από την αρχαιότητα, οι άνθρωποι έχουν καταφύγει σε ακραίες μεθόδους για να απαλλαγούν από τα "αρνητικά" συναισθήματα. Ωστόσο, η σύγχρονη επιστήμη αποκαλύπτει ότι συναισθήματα όπως ο θυμός, το άγχος και η ζήλια είναι όχι μόνο φυσικά, αλλά και απαραίτητα για την επιβίωση και την ευημερία μας.
Αυτά τα συναισθήματα λειτουργούν ως μηχανισμοί ειδοποίησης που μας κινητοποιούν να αντιδράσουμε κατάλληλα στις προκλήσεις της ζωής. Το ζητούμενο, επομένως, δεν είναι η εξάλειψή τους, αλλά η σωστή διαχείρισή τους.
Η "αμαρτία" ως καταδίκη των αρνητικών συναισθημάτων
Ο Εύάγριος Ποντικός, τον 4ο αιώνα μ.Χ., εγκατέλειψε τον κόσμο και αποσύρθηκε στην έρημο για να επιτύχει τη σωτηρία του. Πίστευε ότι μόνο αν απαρνηθεί τις σωματικές επιθυμίες, η ψυχή του θα μπορούσε να ενωθεί με τον Θεό. Κατά τη γνώμη του, τα πιο επικίνδυνα δεσμά της ψυχής ήταν η λαιμαργία, η οκνηρία, η φιλαργυρία, η οργή, η υπερηφάνεια, η κενοδοξία και η απόγνωση.
Οι απόψεις του Εύάγριου αποτέλεσαν τη βάση για τα επτά θανάσιμα αμαρτήματα, που αργότερα διαμορφώθηκαν από τον Πάπα Γρηγόριο Α’ και παρέμειναν διαχρονικές αναφορές στη δυτική κουλτούρα.
Παρόλο που η κοινωνία έχει αλλάξει δραματικά από τότε, ο φόβος για τα «κακά» συναισθήματα παραμένει. Οι άνθρωποι προσπαθούν να γίνουν συναισθηματικοί ασκητές, θεωρώντας ότι η απαλλαγή από τα αρνητικά συναισθήματα θα τους χαρίσει μια ευτυχισμένη ζωή.
Μια διαφορετική οπτική: Η αξία των αρνητικών συναισθημάτων
Ο Ethan Kross, ψυχολόγος και συγγραφέας του βιβλίου "Shift", προτείνει μια πιο ρεαλιστική προσέγγιση:
Αν ο στόχος σας είναι να ζήσετε χωρίς αρνητικά συναισθήματα, πρώτον, δεν θα τα καταφέρετε – είναι αναπόσπαστο κομμάτι της ανθρώπινης φύσης. Δεύτερον, αυτός δεν είναι ένας επιθυμητός στόχος, καθώς αυτά τα συναισθήματα επιτελούν σημαντικές λειτουργίες, αρκεί να βιώνονται στις σωστές αναλογίες
Η ιστορία μας είναι γεμάτη από ακραίες μεθόδους που επιχείρησαν να αντιμετωπίσουν τα αρνητικά συναισθήματα – από την τρυπανία του κρανίου (μία από τις αρχαιότερες χειρουργικές επεμβάσεις) μέχρι τις λοβοτομές του 20ού αιώνα. Η σημερινή επιστήμη, ωστόσο, μας έχει προσφέρει έναν βαθύτερο και πιο αποτελεσματικό τρόπο κατανόησης και διαχείρισης των συναισθημάτων μας.
Τα συναισθήματα ως πληροφορία
Οι επιστήμονες έχουν χαρτογραφήσει πλέον τον τρόπο που λειτουργούν τα συναισθήματα: μια κατάσταση προκαλεί μια συναισθηματική αντίδραση, η οποία συνοδεύεται από σωματικές αλλαγές, γνωστικές αξιολογήσεις και εξωτερικές εκφράσεις.
Για παράδειγμα, η θλίψη από την απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου επιβραδύνει το σώμα μας, μας κάνει να σκεφτόμαστε περισσότερο και μας ωθεί να αναζητήσουμε παρηγοριά. Αντίθετα, ο θυμός ενεργοποιεί το σώμα και στέλνει το μήνυμα: «Μείνε μακριά!»
Τα αρνητικά συναισθήματα είναι χρήσιμα επειδή μας προειδοποιούν για κινδύνους και προβλήματα. Όπως ο σωματικός πόνος μας ειδοποιεί για έναν τραυματισμό, έτσι και το άγχος ή η ζήλια μας καθοδηγούν στις κοινωνικές μας αλληλεπιδράσεις. Άνθρωποι που δεν αισθάνονται φόβο, όπως π.χ σε περιπτώσεις ασθενών που έχουν υποστεί κάποια εγκεφαλική βλάβη, εκτίθενται συχνότερα σε επικίνδυνες καταστάσεις χωρίς να το αντιλαμβάνονται.
Η τέχνη της συναισθηματικής διαχείρισης
Το μυστικό δεν είναι να αποφεύγουμε τα αρνητικά συναισθήματα, αλλά να τα αξιοποιούμε σωστά. Ο Kross προτείνει την έννοια της «συναισθηματικής μετατόπισης» – τη δυνατότητα να βιώνουμε και να μαθαίνουμε από όλα τα συναισθήματα, μεταβαίνοντας με ευελιξία από το ένα στο άλλο.
Υπάρχουν πολλές στρατηγικές για τη ρύθμιση των συναισθημάτων:
- Αλλαγή περιβάλλοντος: Μεταβαίνοντας από ένα αγχωτικό γραφείο σε ένα ήρεμο πάρκο, μπορούμε να αλλάξουμε τη συναισθηματική μας κατάσταση.
- Αισθητηριακές εμπειρίες: Ένα αγαπημένο τραγούδι ή η μυρωδιά των φρεσκοψημένων μπισκότων μπορεί να μας φέρει ευχάριστες αναμνήσεις και να μας ανακουφίσει.
- Δομημένη αποφυγή: Αντί να ανακυκλώνουμε τις ίδιες σκέψεις, μπορούμε συνειδητά να αποφασίσουμε να τις αφήσουμε πίσω μας.
- Γνωστική αναδιαμόρφωση: Βλέποντας την αποτυχία ως ευκαιρία μάθησης αντί ως καταδίκη.
Η σημασία της ισορροπίας
Όπως ο σωματικός πόνος μας βοηθά να προστατευτούμε, έτσι και τα αρνητικά συναισθήματα μας καθοδηγούν στη ζωή. Το ζήτημα είναι να τα διαχειριζόμαστε σωστά, ώστε να μην είναι ούτε υπερβολικά, ούτε ανεπαρκή. Η εξάλειψή τους δεν είναι ο στόχος – το ζητούμενο είναι να μάθουμε να τα ακούμε, να τα κατανοούμε και να τα χρησιμοποιούμε προς όφελός μας.
Όπως τονίζει ο Kross: «Όταν αλλάζουμε τη νοοτροπία μας και αντιλαμβανόμαστε τα αρνητικά συναισθήματα ως μέρος της ανθρώπινης εμπειρίας, τότε συνειδητοποιούμε ότι βρισκόμαστε ακριβώς εκεί που πρέπει να είμαστε».
Image @ freepik.com
