Τα πολυακόρεστα λιπαρά οξέα ωμέγα-3 είναι απαραίτητα για πολλές λειτουργίες του ανθρώπινου οργανισμού. Συμβάλλουν στην υγεία των ματιών, του εγκεφάλου και της καρδιάς. Ωστόσο, οι ειδικοί προειδοποιούν ότι η ανεπάρκεια σε ωμέγα-3 αυξάνεται σε πολλές περιοχές του κόσμου.
«Αυτό έχει σοβαρές και ευρείες επιπτώσεις στην υγεία», προειδοποιεί ο Τίμοθι Τσεσιέλσκι, ερευνητής στο Τμήμα Πληθυσμιακών και Ποσοτικών Επιστημών Υγείας της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Case Western Reserve.
Γιατί είναι σημαντικά τα ωμέγα-3
Πολλές ιατρικές μελέτες δείχνουν ότι η επαρκής πρόσληψη ωμέγα-3 ενισχύει την καρδιαγγειακή υγεία και μειώνει τον κίνδυνο χρόνιων παθήσεων. Ερευνητικά δεδομένα υποδεικνύουν επίσης ότι μπορεί να ωφελήσουν τη διάθεση και τις γνωστικές λειτουργίες στους ενήλικες.
Τα λιπαρά αυτά οξέα είναι κρίσιμα για τη σωστή λειτουργία των κυττάρων, ιδίως στον εγκέφαλο. Χωρίς αυτά, οι βασικές κυτταρικές διεργασίες υποβαθμίζονται, με πιθανές συνέπειες στη μνήμη, την όραση και άλλες σημαντικές λειτουργίες.
Στο παρελθόν, μια ισορροπημένη διατροφή παρείχε στον άνθρωπο τα απαραίτητα ωμέγα-3. Σήμερα, οι σύγχρονες διατροφικές συνήθειες έχουν κατακλυστεί από τρόφιμα πλούσια σε ωμέγα-6, τα οποία εκτοπίζουν τα υγιεινά λίπη και διαταράσσουν την ισορροπία μεταξύ ωμέγα-6 και ωμέγα-3.
Οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν ανεπάρκεια ωμέγα-3
«Τα σημερινά συστήματα τροφίμων δεν παρέχουν επαρκή και αμόλυντη ποσότητα ωμέγα-3», ανέφερε ο Τσεσιέλσκι.
Μια πρόσφατη έρευνα υπό την καθοδήγησή του έδειξε ότι το 85% των πληθυσμών που μελετήθηκαν έχουν ανεπαρκή επίπεδα ωμέγα-3.
Οι λόγοι είναι πολλοί: η άνοδος της θερμοκρασίας των ωκεανών, η ρύπανση και η υπεραλίευση.
Οι υψηλότερες θερμοκρασίες αλλάζουν τη σύνθεση των θαλάσσιων οργανισμών, οδηγώντας σε μείωση των ευεργετικών λιπαρών στα ψάρια. Επιπλέον, η υπεραλίευση απειλεί τις κοινότητες που εξαρτώνται διατροφικά από τα ψάρια.
Η ρύπανση ποταμών και θαλασσών επιδεινώνει την κατάσταση. Όταν τα ψάρια είναι μολυσμένα με τοξίνες, μειώνεται η διαθεσιμότητα καθαρών πηγών ωμέγα-3. Παράλληλα, οι παραγωγοί περιορίζουν την αλιεία για λόγους ασφάλειας.
Πώς η κλιματική αλλαγή επιδεινώνει το πρόβλημα
Η άνοδος της θερμοκρασίας των ωκεανών ήδη μειώνει την παραγωγή ωμέγα-3 από τους θαλάσσιους οργανισμούς. Τα φύκια, καθώς προσαρμόζονται στα θερμότερα νερά, περιορίζουν τα λιπαρά τους οξέα – και λιγότερα ωμέγα-3 μεταφέρονται μέσω της τροφικής αλυσίδας στα ψάρια.
Αυτή η διαδικασία, που ονομάζεται homeoviscous adaptation, επηρεάζεται άμεσα από τη θερμοκρασία. Αν προστεθούν η οξίνιση των ωκεανών και η υπεραλίευση, τότε οδηγούμαστε σε ένα μέλλον με ακόμη λιγότερα ωμέγα-3 στη διατροφή μας — εκτός κι αν αλλάξουν ριζικά οι πρακτικές μας.
Γιατί τα συμπληρώματα δεν επαρκούν
Παρότι τα συμπληρώματα ωμέγα-3 είναι ευρέως διαθέσιμα, δεν αποτελούν απόλυτη λύση. Στις χώρες με χαμηλά ή μεσαία εισοδήματα, συχνά δεν είναι προσιτά ή δεν υπάρχουν ποιοτικά προϊόντα σε συνεχή βάση.
Ακόμα και όταν υπάρχουν, αρκετά συμπληρώματα περιέχουν οξειδωμένα λίπη ή ίχνη ρύπων, μειώνοντας την αποτελεσματικότητά τους. Γι’ αυτό, οι τροφικές πηγές θεωρούνται πιο πρακτικές και ασφαλείς μακροπρόθεσμα.
Εναλλακτικές φυτικές πηγές, όπως η γλιστρίδα, προσφέρουν μακράς αλύσου ωμέγα-3 και μπορούν να καλύψουν τις ανάγκες πληθυσμών χωρίς πρόσβαση σε ψάρια. Αυτές οι λύσεις αποφεύγουν και τους κινδύνους από τοξίνες όπως ο υδράργυρος.
Διαβάστε επίσης: Ωμέγα-3: Είναι τα συμπληρώματα όντως ωφέλιμα;
Αντιμετωπίζοντας την ανεπάρκεια ωμέγα-3
Ορισμένες περιοχές διατηρούν καλύτερα επίπεδα ωμέγα-3, χάρη σε θαλασσοκεντρικές διατροφές και προστασία των θαλάσσιων οικοσυστημάτων. Η διατήρηση της άγριας ιχθυοπανίδας βοηθά στη μακροπρόθεσμη επάρκεια.
Οι ειδικοί επισημαίνουν τη σημασία της ισορροπίας ωμέγα-6 και ωμέγα-3 στη διατροφή. Πρακτικά, αυτό σημαίνει περιορισμό τροφών πλούσιων σε ωμέγα-6 και αύξηση της πρόσληψης ψαριών, φυτικών πηγών ή συμπληρωμάτων με ωμέγα-3.
Παράλληλα, απαιτείται αυστηρός έλεγχος της ρύπανσης, ώστε να διασφαλίζεται η ασφάλεια των θαλάσσιων τροφίμων. Έτσι, ενισχύεται η εμπιστοσύνη των καταναλωτών σε δίαιτες με βάση τα ψάρια.
«Όλοι πρέπει να έχουν δικαίωμα στην πρόσβαση σε αμόλυντα ωμέγα-3», δήλωσε ο Τσεσιέλσκι. Αρμόδιοι σε θέματα δημόσιας υγείας πιστεύουν ότι η προστασία των ωκεανών και η υπεύθυνη αλιεία μπορούν να συμβάλουν ουσιαστικά.
Ορισμένοι ειδικοί προτείνουν διεθνή συνεργασία για δίκαιη κατανομή των θαλάσσιων πόρων. Ενίσχυση των συμφωνιών για αλιευτικά όρια ίσως διασφαλίσει πιο σταθερή προσφορά.
Έξυπνες πρακτικές γεωργίας και καινοτόμες μορφές υδατοκαλλιέργειας μπορούν επίσης να καλύψουν το κενό. Οι ερευνητές υποστηρίζουν ότι αν μειώσουμε τα ωμέγα-6 από τα επεξεργασμένα τρόφιμα, θα υπάρξει χώρος για περισσότερα ωμέγα-3, είτε από τοπικές είτε από εισαγόμενες πηγές.
Οι καταναλωτές μπορούν να πιέσουν για καλύτερη σήμανση προϊόντων ώστε να γνωρίζουν τι καταναλώνουν. Η ενημέρωση σχετικά με την ασφαλή κατανάλωση ψαριών και τις βιώσιμες πρακτικές αλιείας θα ενισχύσει τη διατήρηση των αποθεμάτων.
Ορισμένοι διατροφολόγοι πιστεύουν ότι, εφόσον ο κόσμος κατανοήσει τη σημασία των ωμέγα-3, οι κυβερνήσεις θα ενισχύσουν πολιτικές υπέρ καθαρότερων θαλασσών. Ο απώτερος στόχος είναι να μην μείνει κανείς πίσω.
Η ανεπάρκεια σε ωμέγα-3 δεν είναι τοπικό ζήτημα. Αφορά τα διατροφικά μας συστήματα, την υγεία του περιβάλλοντος και την κοινωνική δικαιοσύνη ταυτόχρονα.
