Τα τελευταία 13 χρόνια, η συντριπτική πλειονότητα των σκηνοθετών που κέρδισαν το Όσκαρ Καλύτερης Σκηνοθεσίας ακολούθησαν τη μεγάλη τους νίκη με ταινίες που απέτυχαν παταγωδώς στο box office ή ξένισαν το κοινό. Αυτά τα φιλμ μετέτρεψαν τη θριαμβευτική κορύφωση μιας καριέρας σε μια σκληρή προσγείωση στην πραγματικότητα των απρόβλεπτων και ασταθών προτιμήσεων του σύγχρονου κοινού, κάνοντας πολλούς συντελεστές του Χόλιγουντ να μιλούν για μία "κατάρα των Όσκαρ".
Η "κατάρα", η οποία είχε διαφανεί ήδη από το 1980 με το "Heaven’s Gate" του Μάικλ Τσιμίνο – το φιλμ που χρεοκόπησε ένα στούντιο μετά τον θρίαμβο του The Deer Hunter – έκανε αισθητή την παρουσία της και πάλι τις τελευταίες εβδομάδες με το "Mickey 17", την ακριβότερη και πιο ριψοκίνδυνη sci-fi δημιουργία του Μπονγκ Τζουν-Χο, που φαίνεται να αποτυγχάνει θεαματικά.
Η σκοτεινή sci-fi κωμωδία με πρωταγωνιστή τον Ρόμπερτ Πάτινσον αναμένεται να χάσει δεκάδες εκατομμύρια στο box office, παρά τις θετικές κριτικές και τις καλές βαθμολογίες κοινού στο Rotten Tomatoes. Με προϋπολογισμό 118 εκατομμυρίων δολαρίων (χωρίς να υπολογίζεται η δαπανηρή προώθηση), η ταινία έχει αποφέρει μόλις 40,8 εκατομμύρια δολάρια στις ΗΠΑ και 110,7 εκατομμύρια παγκοσμίως.
Δυστυχώς για τον Μπονγκ, τον Νοτιοκορεάτη «μάστορα» της κινηματογραφικής ακρίβειας, το αριστούργημά του "Παράσιτα" (2019) τον έκανε τον απόλυτο θριαμβευτή των Όσκαρ, κερδίζοντας τέσσερα αγαλματίδια, μεταξύ των οποίων και Καλύτερης Ταινίας και Σκηνοθεσίας. Εκείνη τη βραδιά, χαμογελαστός και συγκινημένος, έβαζε τα αγαλματίδια του να φιληθούν, έχοντας άγνοια πως η «κατάρα» τον είχε ήδη σημαδέψει.
Η τάση είναι σαφής:
- Ο Ανγκ Λι ακολούθησε τη "Ζωή του Πι" (2012) με το "Billy Lynn’s Long Halftime Walk" (2016), μια εμπορική καταστροφή.
- Ο Ντάμιεν Σαζέλ δεν κατάφερε να συγκινήσει το κοινό με το "First Man" (2018) μετά το "La La Land" (2016).
- Ο Γκιγιέρμο ντελ Τόρο δεν κατάφερε να καλύψει τον προϋπολογισμό του "Nightmare Alley" (2021) μετά το "Η Μορφή του Νερού" (2018).
- Η Κλόι Ζάο ακολούθησε το πανέμορφο "Nomadland" (2020) με το "Eternals" (2021), που δεν πέτυχε να εκκινήσει το νέο υπερηρωικό franchise της Marvel.
Γιατί πέφτουν στην παγίδα οι νικητές των Όσκαρ;
«Αυτό το βραβείο είναι η απόλυτη αναγνώριση από το Χόλιγουντ. Σου λένε: "Είσαι πραγματικά σπουδαίος". Και αν δεν έχεις το μυαλό σου στη θέση του, αυτό μπορεί να γίνει τεράστιο πρόβλημα. Πολύ λίγοι καλλιτέχνες έχουν την ικανότητα να αποστασιοποιούνται από την τέχνη τους», είπε στο The Hollywood Reporter ο Τόμας Ντόχερτι, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Μπραντάις.
Ένας σκηνοθέτης που κερδίζει το Όσκαρ έχει τεράστια διαπραγματευτική ισχύ για το επόμενο πρότζεκτ του. Ο Μπονγκ, για παράδειγμα, είχε τον τελικό λόγο στο Mickey 17. Όμως, ίσως αυτή η ελευθερία να λειτουργεί σαν δίκοπο μαχαίρι: πολλοί παίρνουν τα χρήματα και τις ευκαιρίες που τους προσφέρονται και καταλήγουν να πέφτουν στην παγίδα της υπερβολής.
Ο Ανγκ Λι, για παράδειγμα, μετά τη "Ζωή του Πι" επένδυσε στην πρωτοποριακή τεχνολογία των 120 καρέ το δευτερόλεπτο στο Billy Lynn’s Long Halftime Walk, μόνο για να δει την ταινία του να αποτυγχάνει παντού. Η τεχνική του δεν μπορούσε να προβληθεί σωστά στους περισσότερους κινηματογράφους και ακόμα και εκεί που προβλήθηκε, δεν εντυπωσίασε.
Αντίστοιχα, ο Γκιγιέρμο ντελ Τόρο με το Nightmare Alley και ο Ντάμιεν Σαζέλ με το First Man παρουσίασαν φιλόδοξες αλλά αμφιλεγόμενες ταινίες που δεν κατάφεραν να προσελκύσουν το ευρύ κοινό, παρά τις θετικές κριτικές.
Η Κλόι Ζάο, από την άλλη, ίσως έπεσε στην «κατάρα» πριν καν κρατήσει το Όσκαρ της. Το Eternals βρισκόταν ήδη στο στάδιο του μοντάζ όταν βραβεύτηκε για το Nomadland. Ίσως η ικανότητά της στη δημιουργία ανεξάρτητων ταινιών δεν μεταφράστηκε καλά στον μαζικό κόσμο της Marvel.
Υπάρχει τρόπος να «σπάσει η κατάρα»;
Δύο σκηνοθέτες φαίνεται να έχουν γλιτώσει από τη μοίρα των συναδέλφων τους: οι Μεξικανοί Αλεχάντρο Γκονζάλες Ινιαρίτου και Αλφόνσο Κουαρόν.
Ο Ινιαρίτου κέρδισε το Όσκαρ Σκηνοθεσίας για το "Birdman" και συνέχισε με το "The Revenant", κερδίζοντας δεύτερο συνεχόμενο Όσκαρ – κάτι ανήκουστο στη σύγχρονη εποχή. Ο Κουαρόν, από την άλλη, μετά τη διαστημική περιπέτεια "Gravity", επέλεξε να στραφεί σε κάτι πιο προσωπικό: το "Roma", μια ωδή στα παιδικά του χρόνια, που του χάρισε ένα δεύτερο χρυσό αγαλματίδιο.
Ίσως το μυστικό να βρίσκεται εκεί: όταν ένας σκηνοθέτης ακολουθεί μια πιο προσωπική και οικεία κατεύθυνση, αντί να παρασύρεται από το κύμα των μεγάλων προσδοκιών.
Η ιστορία δείχνει πως η «κατάρα» δεν είναι μη αναστρέψιμη. Το "Mickey 17" δεν θα είναι η τελευταία ταινία του Μπονγκ Τζουν-Χο, όσο κι αν θυμίζει τον ήρωά του που πεθαίνει και αναγεννιέται ξανά και ξανά.
Και μένει να δούμε αν οι πιο πρόσφατοι νικητές του Όσκαρ, όπως η Τζέιν Κάμπιον (The Power of the Dog), οι Daniels (Everything Everywhere All at Once), ο Κρίστοφερ Νόλαν (Oppenheimer) και ο Σον Μπέικερ (Anora), θα καταφέρουν να ξεφύγουν από τη σκιά της «κατάρας».
Προφανώς το πρόβλημα δεν οφείλεται σε κάτι υπερφυσικό. Όπως λέει ο Ντόχερτι:
Οι σκηνοθέτες που κερδίζουν το Όσκαρ αποκτούν τέτοιο κύρος, που κανείς δεν τολμά να τους πει: «Η ταινία σου είναι πολύ μεγάλη, κόψε 25 λεπτά». Και κάπως έτσι, τα φιλόδοξα οράματα μετατρέπονται σε αποτυχίες
