Η κυβέρνηση Τραμπ επαναπροσδιορίζει ριζικά τον ρόλο του αμερικανικού κράτους στην οικονομία, με άμεσες επενδύσεις και παρεμβάσεις σε στρατηγικούς κλάδους – σε κλίμακα που ιστορικά συναντάται μόνο σε περιόδους πολέμου ή βαθιάς οικονομικής κρίσης.
Η πιο εντυπωσιακή -και αμφιλεγόμενη- απόδειξη είναι το γεγονός ότι ο ίδιος ο πρόεδρος διαθέτει πλέον μια “χρυσή μετοχή” (golden share) στην U.S. Steel, την τρίτη μεγαλύτερη χαλυβουργία της χώρας, η οποία του δίνει δικαίωμα βέτο στις κρίσιμες επιχειρηματικές αποφάσεις της εταιρείας. Η συγκεκριμένη ρήτρα ήταν όρος για την έγκριση της εξαγοράς της U.S. Steel από την ιαπωνική Nippon Steel.
«Ξέρετε ποιος έχει τη χρυσή μετοχή; Εγώ», είχε δηλώσει ο Τραμπ σε σύνοδο για την τεχνητή νοημοσύνη και την ενέργεια στο Πίτσμπουργκ.
Άμεση συμμετοχή και στην εξόρυξη σπάνιων γαιών
Την ίδια στιγμή, το Πεντάγωνο ανακοίνωσε την αγορά μετοχικού πακέτου 400 εκατ. δολαρίων στην MP Materials, τη μεγαλύτερη αμερικανική εταιρεία εξόρυξης σπάνιων γαιών, στοιχείων απαραίτητων για τεχνολογίες αιχμής, από τα smartphones έως τα μαχητικά αεροσκάφη. Η κίνηση αυτή κάνει το αμερικανικό κράτος τον μεγαλύτερο μέτοχο της εταιρείας και σηματοδοτεί πρωτοφανή δημόσια εμπλοκή στον μεταλλευτικό τομέα.
Σύμφωνα με ειδικούς, πρόκειται για «το μεγαλύτερο δημόσιο-ιδιωτικό εγχείρημα στην ιστορία της αμερικανικής εξορυκτικής βιομηχανίας», σε μια προσπάθεια αντιστάθμισης της εξάρτησης από την Κίνα, η οποία ελέγχει μεγάλο μέρος της παγκόσμιας παραγωγής σπάνιων γαιών.
Από την ελεύθερη αγορά στον "στρατηγικό καπιταλισμό";
Παρότι παραδοσιακά οι Ρεπουμπλικάνοι υπερασπίζονταν την ελεύθερη αγορά και την αποφυγή κρατικής παρέμβασης, η διακυβέρνηση Τραμπ έχει μετατοπίσει τη στάση του κόμματος.
Όπως σημειώνουν αναλυτές, «αν ένας Δημοκρατικός πρόεδρος είχε προτείνει τέτοιες κινήσεις, θα κατηγορούνταν ως σοσιαλιστής». Ο Τραμπ, όμως, χάρη στη μοναδική επιρροή που ασκεί στο κόμμα του, επανακαθορίζει τι είναι πολιτικά “επιτρεπτό” στις ΗΠΑ.
Ήδη συζητείται ότι το μοντέλο της χρυσής μετοχής μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε μελλοντικές ξένες επενδύσεις σε κρίσιμους τομείς, όπως το TikTok. Ο Τραμπ πρότεινε το αμερικανικό κράτος να κατέχει το 50% της πλατφόρμας, αν τελικά προχωρήσει η αποεπένδυση της κινεζικής ByteDance.
Αμερικανική απάντηση στον κρατικό καπιταλισμό της Κίνας
Πίσω από αυτές τις κινήσεις βρίσκεται μια ευρύτερη γεωοικονομική στρατηγική: η αποσύνδεση από την κινεζική αλυσίδα εφοδιασμού και η ενίσχυση της εθνικής ασφάλειας με οικονομικά μέσα.
Η Κίνα, μέσω κρατικών επιδοτήσεων και υπερπαραγωγής, πλημμυρίζει τις αγορές με φθηνά προϊόντα. Και οι ΗΠΑ απαντούν πλέον με κρατικές ενέσεις κεφαλαίου και εθνικοποίηση αλά-αμερικάνικα.
Ωστόσο, επικριτές προειδοποιούν, ότι αυτού του είδους οι παρεμβάσεις μπορεί να οδηγήσουν σε νέες στρεβλώσεις και εξαρτήσεις, επιδεινώνοντας μακροπρόθεσμα την ανταγωνιστικότητα. «Όταν το κράτος προσπαθεί να διορθώσει μια αστοχία της αγοράς, μπορεί να προκαλέσει μια αλυσιδωτή σειρά νέων αστοχιών», τονίζει η Sarah Bauerle Danzman του Atlantic Council.
Το ερώτημα που τίθεται πλέον ανοιχτά στις ΗΠΑ είναι: Μπορεί ο κρατικός καπιταλισμός να συνυπάρξει με την ελεύθερη αγορά; Και αν ναι, σε ποιους τομείς, με ποια όρια και ποιο τίμημα;
A.N
